________________
१०६
प्रज्ञापनासत्रे खेज्जगुणा' नवरं-समुच्चयै-केन्द्रियापेक्षया विशेषस्तु कापोतलेश्याः पृथिवीकायिका असंख्येयगुणा भवन्ति ‘एवं आउकाइयाण वि' एवम्-पृथिवीकायिकानामिव अप्कायिकानामपि कृष्णलेश्यादीनामल्पबहुत्वं वक्तव्यम्, गौतमः पृच्छति-'एएसि णं भंते ! तेउकाइयाणं कण्हलेस्साणं नीललेस्साणं काउलेस्साण य कयरे कयरेहिता अप्पा वा, बहुया वा, तुल्ला वा, विसेसाहिया वा ?' हे भदन्त ! एतेषां खलु तेजस्कायिकानां कृष्णलेश्यानां नीललेश्यानां कापोतलेश्यानाश्च मध्ये कतरे कतरेभ्योऽल्पा चा, बहुका वा, तुल्या वा, विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'सब्वत्थोगा तेउकाइया काउलेस्सा' सर्वस्तोका स्तेजस्कायिकाः कापोतलेश्या भवन्ति, तदपेक्षया-'नीललेस्सा विसेसाहिया' नीललेश्या स्तेजस्कायिका विशेषाधिका भवन्ति, तेभ्योऽपि 'कण्हलेस्सा विसेसाहिया' कृष्णालेश्या विशेषाधिका भवन्ति 'एवं वाउकाइयाण वि' एवम्-तेजस्कायिकानामिव वायुकायिकानामपि कृष्णादिलेश्यानामल्पबहुत्वं वक्तव्यम्, गौतमः पृच्छति-'एएसिणं भंते ! वणस्सइकाइयाणं कण्हलेस्साणं जाव तेउलेस्साण य' हे भदन्त ! एतेषां खलु वनस्पतिकायिकानां कृष्ण लेश्यानां यावत्-नीललेश्यानां कापोतलेश्यानाश्च मध्ये कतरे कतरेभ्योऽल्पा वा, बहुका वा, की अपेक्षा विशेषता इतनी ही है कि कापोतलेश्या वाले पृथ्वीकायिक असंख्यातगुणे होते हैं । अप्कायिकों का अल्प बहुत्व भी पृथ्वीकायिकों के समान ही समझना चाहिए। ___गौतमस्वामी-भगवन् ! कृष्णलेश्या, नीललेश्या और कापोतलेश्या वाले तेजस्कायिकों में कौन किससे अल्प, बहत तुल्य अथवा विशेषाधिक है ? ___ भगवान-हे गौतम ! कापोतलेश्या वाले तेजस्कायिक सब से कम हैं, उनकी अपेक्षा नीललेश्या, वाले तेजस्कायिक विशेषाधिक हैं और उनसे भी कृष्ण लेश्या वाले तेजस्कायिक विशेषाधिक हैं । इसी प्रकार कृष्णलेश्या आदि वाले वायुकायिकों का भी अल्प बहुत्व कहलेना चाहिए।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! कृष्णलेश्या वाले नीललेश्या वाले, कापोतलेश्या એટલી જ છે કે કાતિલેશ્યાવાળા પૃથ્વીકાયિક અસંખ્યાતગણ હોય છે. અકાયિકાનું અલ્પઅધિકત્વ પણ પૃથ્વીકાયિકના સમાન જ સમજવું જોઈએ.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! કૃષ્ણલેશ્યાવાળા, નીલેશ્યાવાળા અને કાપલેશ્યાવાળા તેજસ્કાયિકમાં કેણ કેનાથી અ૫–અધિક, તુલ્ય અથવા વિશેષાધિક છે?
શ્રી ભગવાન –હે ગતમ ! કપિલેશ્યાવાળા, તેજસ્કાચિક બધાથી ઓછા છે, તેમની અપેક્ષાએ નીલલેશ્યાવાળા તેજસ્કાયિક વિશેષાધિક છે અને તેમનાથી પણ કૃષ્ણલેશ્યાવાળા તેજકાયિક વિશેષાધિક છે. એ જ પ્રકારે કૃષ્ણવેશ્યા આદિવાળા વાયુકાયિકેનું પણ અલ્પઅધિકત્વ કહેવું જોઈએ.
શ્રી ગૌતમસવામી- લગન ! કૃષ્ણલેશ્યાવાળા, નીલેશ્યાવાળા, કાપેલેશ્યાવાળા,
श्री. प्रायन सूत्र:४