________________
७४
प्रज्ञापनासूत्रे
मी जोणिया सर्वस्तोकाः - सर्वेभ्योऽल्पाः, जीवा मिश्रयोनिका भवन्ति, गर्भव्युत्क्रान्तिक पञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकानां गर्भव्युत्क्रान्तिकमनुष्याणाञ्चैव मिश्रयोनिकत्वात् सर्वस्तोकत्वं बोध्यम्, तेभ्यः - 'अचित्तजोणिया असंखेज्जगुणा' अचित्तयोनिकाः असंख्येयगुणा भवन्ति, नैरयिकाणां देवानां कतिपयानाञ्च प्रत्येकं पृथिवीकायिकाप्कायिकतेजः कायिकवायुकायिकप्रत्येक वनस्पतिकायिक विकलेन्द्रियसंमूच्छिमपञ्चन्द्रिय तिर्यग्योनिकसंमूच्छिममनुष्याणामचित्तयोनिकत्वेना संख्येयगुणत्वमव सेयम्, तेभ्योऽपि - 'अजोणिया अनंतगुणा' अयोfast अनन्तगुणा भवन्ति, सिद्धानामयोनिकानामनन्तत्वात्, तेभ्योऽपि ' सचित्तजोणिया अतगुणा' सचित्तयोनिका अनन्तगुणा घरन्ति, निगोदजीवानां सचित्त योनिकत्वेन तेषाञ्चसिद्धेभ्योऽप्यनन्तगुणत्वादिति भावः ।। सू० २ ॥
योनि विशेषवक्तव्यता
मूलम् -कइविहाणं भंते! जोणी पण्णत्ता ? गोयमा ! तिविहाजोणी पण्णत्ता, तं जहा - संवुडाजोणी, वियडाजोणी, संवुडवियडाजोणी, नेरइयाणं भंते । किं संबुडाजोणी, वियडाजोणी, संवुड वियडाजोणी ? गोयमा ! संवुडजोणी, नो वियडजोणी, नो संवुडवियड योनि गर्भज पंचेन्द्रिय तिर्यचों और गर्भज मनुष्यों की ही होती है। मिश्रयोनि वालों की अपेक्षा अचित्तयोनि वाले जीव असंख्यातगुणा अधिक हैं, क्यों कि समस्तदेवों, नारकों तथा कतिपय पृथ्वीकायिकों, अष्कायिकों, तेजः कायिकों, वायुकायिकों, वनस्पतिकायिकों, विकलेन्द्रियों, संमूर्छिम पंचेन्द्रिय तिथंचों तथा संमूर्छिम मनुष्यों की योनि अचित्त होती है । अचिन्तयोनिकों की अपेक्षा अयोनिक अर्थात् सिद्धू जीव अनन्तगुणा हैं, क्यों कि सिद्धों की संख्या अनन्त है । अयोनिकों की अपेक्षा सचित्तयोनिक जीव अनन्तगुणा अधिक हैं, क्यों कि निगोद के जीव सचित्तयोनिक होते हैं और वे सिद्धों से भी अनन्तगुणा अधिक हैं ||०२||
શ્રી ભગવાન્ :–હે ગૌતમ! બધાથી ઓછા મિશ્ર યેાનિવાળા જીવ છે કેમકે, મિશ્ર ચેાનિ ગભ`જ પોંચેન્દ્રિય તિય ચા અને ગજ મનુષ્ચાની જ ડાય છે. મિશ્રયેાનિવાળાની અપેક્ષાએ અચિત્ત ચેાનિવાળા જીવ અસંખ્યાતગણા અધિક છે, કેમકે સમસ્ત દેવા, નારક तथा उतिपय पृथ्वी अयि, अच्छायि, ते: अयि । वायुअयि है।, वनस्पतिप्रयि ।, વિકલેન્દ્રિય, સમૂમિ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચેા તથા સમૂમિ મનુષ્યેાની યાનિ અચિત્ત હોય છે. અચિત્ત ચાનિકાની અપેક્ષાએ અયેાનિક અર્થાત્ સિદ્ધ જીવ અનન્તગણા છે. કેમકે સિદ્ધોની સખ્યા અનન્ત છે. અચેનિકાની અપેક્ષાએ સચિત્ત ચેાનિક જીવ અનન્તગણા અધિક છે કેમકે નિગેાદના જીવ સચિત્ત ચેાનિક હૈાય છે, અને તે સિદ્ધોથી પણ અનન્ત गा अघि छे, ॥ सू० २ ॥
श्री प्रज्ञापना सूत्र : 3
