________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १५ सू० १० इन्द्रियादिनिरूपणम् अस्थि, कस्सइ नत्थि' हे गौतम ! कस्यचिन्मनुष्यस्य द्रव्येन्द्रियाणि अतीतानि सन्ति, कस्यचिद् अतीतानि न सन्ति, 'जस्स अत्थि अट्ठ वा, सोलस वा' यस्य मनुष्यस्य अतीतानि द्रव्येन्द्रियाणि सन्ति तस्य अष्टौ वा, षोडश वा सन्ति, 'केवइया बद्धेल्लगा?' कियन्ति बद्धानि सन्ति ? 'नत्थि' मनुष्यस्य विजयादित्वे बद्धानि द्रव्येन्द्रियाणि न सन्ति, 'केवइया पुरेक्खडा?' कियन्ति पुरस्कृनानि भावोनि द्रव्येन्द्रियाणि सन्ति ? 'कस्सइ अस्थि कस्सइ नत्थि' कस्यचिन्मनुष्यस्य सन्ति, कस्यचित्तु न सन्ति, 'जस्सत्थि अट्ट वा सोलस वा' यस्य मनुष्यस्य सन्ति तस्य अष्टौ वा, षोडश वा द्रव्येन्द्रियाणि पुरस्कृतानि बोध्यानि, गौतमः राजित देवपने अतीत द्रव्येन्द्रियां कितनी?
भगवान्-हे गौतम! किसी की विजयादि देवपने अतीत द्रव्येन्द्रियां किसीकी होती हैं, किसी की नहीं होती। जिसकी होति है उसकी आठ या सोलह होती हैं।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! बद्ध कितनी होती हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! बद्ध नहीं होती क्यों कि मनुष्य विजयादि देव के रूपमें विद्यमान नहीं होता।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! भावी द्रव्येन्द्रियां कितनी ?
भगवान्-हे गौतम ! किसी मनुष्य की विजयादि देव के रूप में भावी द्रव्येन्द्रियां होती हैं, किसी की नहीं होती। जो मनुष्य भविष्य में विजयादि देव के रूप में उत्पन्न होगा उसकी भावी द्रव्येन्द्रियां होती हैं, जो नहीं उत्पन्न होगा उसकी नहीं होती। जिसकी होती हैं, उसकी आठ या सोलह होती हैं, क्योंकि एक बार अथवा अधिक से अधिक दो बार ही विजयादि विमानों में मनुष्य का जन्म होता है। અપરાજિત દેવપણે અતીત દ્રવ્યેન્દ્રિયો કેટલી ?
શ્રી ભગવાન–હે ગૌતમ! કઈ મનુષ્યની વિજ્યાદિ દેવપણે અતીત દ્રવ્યેન્દ્રિયો કેઈની હોય છે, કેઈની નથી હોતી, જેની હોય છે, તેની આઠ અગર તે સોળ હોય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવદ્ ! બદ્ધ કેટલી હોય છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! બદ્ધ નથી હોતી–કેમકે મનુષ્ય વિજ્ય આદિ દેવના રૂપમાં વિદ્યમાન નથી હોતા.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્! ભાવી ઢબેન્દ્રિયો કેટલી?
શ્રી ભગવાન્ –હે ગૌતમ! કોઈ મનુષ્યની વિજ્યાદિ દેવના રૂપમાં ભાવી ઢબેન્દ્રિયો હોય છે, કેઈની નથી હોતી. જે મનુષ્ય ભવિષ્યમાં વિજ્યાદિ દેવપણાના રૂપમાં ઉત્પન્ન થશે. તેની ભાવી દ્રવ્યેન્દ્રિયો હોય છે, જે ઉત્પન્ન નહીં થાય તેની નથી હોતી. જેની હોય છે તેની આઠ અગર સેળ હોય છે કેમકે એક વાર અથવા અધિકથી અધિક બે વાર જ વિજયાદિ વિમાનમાં મનુષ્યને જન્મ થાય છે
प्र० ९७
श्री प्रशान। सूत्र : 3
