________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १५ २० १० इन्द्रियादिनिरूपणम् पण्णत्ता'-अष्टौ द्रव्येन्द्रियाणि प्रज्ञप्तानि 'तं जहा-दो सोत्ता, दो नेत्ता दो घाणा, जीहा, फासे, तद्यथा-वे श्रोत्रे, द्वे नेत्रे, द्वे घाणे, जिह्वा, स्पर्शनम्, 'नेरइयाणं भंते ! कइ दन्चिद्रिया पण्णचा'-हे भदन्त ! नैरइकाणां कति द्रव्येन्द्रियाणि प्रज्ञप्तानि ? 'गोयमा !' हे गौतम ! 'अह एएचेक'-नैरयिकाणाम् अष्टौ एतानि-चैव-उपर्युकानि द्रव्येन्द्रियाणि प्रज्ञप्तानि, 'ख असुरकुमाराणं जाव थपियकुमाराण वि'-एवम्-नैरयिकाणामिव, असुरकुमाराणां यावद्नागकुमारादीनां स्तनितकुमारपर्यन्तानामपि द्रव्येन्द्रियाणि प्रागुक्तानि अष्टौ भवन्ति, 'पुडवि. काइयाणं भंते ! कइ दधिदिया पण्णत्ता ?' हे भदन्त ! पृथिवीकायिकानां कति दन्येन्द्रियाणि प्रज्ञप्तानि ? 'गोयमा !' हे गौतम ! 'एगे फासिदिए पण्णत्ते' -एक स्पर्शनेन्द्रियं पृथिवीकायिकानां प्रज्ञप्तम्, _ 'एवं जाव वणस्तइकाइयाणं' एवम्, यावद्-अप्कायिकतेजस्कायिकवायुकायिकवनस्पतिकायिकानामेकं स्पर्शनेन्द्रियं प्रज्ञप्तम् . 'बेइंदियाणं भंते ! कइ दबिदिया पण्णता ?' हे भदन्त ! द्वीन्द्रियाणां कति द्रव्येन्द्रियाणि प्रज्ञप्तानि ? 'गोयमा ! ' हे गौतम ! 'दो दन्विकाएं, जिहवा और स्पर्शन।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! नारक जीवों की द्रव्येन्द्रियां कितनी कही हैं ? भगवान्-हे गौतम ! यही पूर्वोक्त आठ।
इसी प्रकार असुरकुमारों से लेकर स्तनितकुमारों तक अर्थात असुरकुमारों, नागकुमारों आदि सब भवनपतियों की यही आठ द्रव्येन्द्रियां जाननी चाहिए !
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! पृथ्वीकाथिकों की द्रव्येन्द्रियां कितनी कही गई है?
भगवान्-हे गौतम ! पृथ्वीकायिकों की एक स्पर्शनेन्द्रिय कही है। इसी प्रकार वनस्पतिकायिकों तक अर्थात् अप्कायिकों तेजाकायिकों, वायुकायिकों और वनस्पतिकायिकों की भी एक स्पर्शनेन्द्रिय ही कही है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! द्वीन्द्रियों की कितनी द्रव्येन्द्रियां कहीं हैं ? કાએ જિમ અને સ્પર્શન
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્! નારક જેની દ્રવ્યક્તિ કેટલી કહી છે? શ્રી ભગવાન છે ગૌતમ ! આ પૂર્વોક્ત આઠ જ
એજ પ્રકારે અસુરકુમારથી લઈને સ્વનિતકુમાર સુધી અર્થાત્ અસુરકુમાર, નાગકુમારે, આદિ બધા ભવનપતિની આ આઠ જ દ્રવ્યેન્દ્રિયે જાણવી.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન પૃથ્વીકાયિકેની દ્રવ્યેન્દ્રિયે કેટલી કહેલી છે?
શ્રી ભગવાન ! પૃથ્વીકાચિકેની એક સ્પર્શનેન્દ્રિય કહી છે. એ જ પ્રકારે વનરપતિ કાયિક સુધી અર્થાત્ અષ્કાચિકે, તેજસ્કાયિક, વાયુકાયિક અને વનસ્પતિકાયિકની પણ એક સ્પર્શનેન્દ્રિય જ કહી છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન હીન્દ્રિયની કેટલી દ્રવ્યક્તિ કહી છે?
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્રઃ ૩
