Page Text
________________
मज्ञापनास्त्रे अस्पृष्टानि-असम्बद्धानि एव रूपाणि पश्यति, चक्षुषोऽप्र.प्यकारित्वस्य व्यवस्थापित वात, गौतमः पृच्छति 'पुढाई भंते ! गंधाई अग्धाइ, अपुटाई गंधाई अग्धाइ ?' हे भदन्त ! किं स्पृष्टान् बद्धस्पृष्टान् गन्धान् घ्राणेन्द्रियम् आजिघ्रति ? किंवा अस्पृष्टान्-भबद्ध पृष्टान गन्धान आजिघ्रति ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'पुट्ठाई गंधाई अग्धाइ, नो अपुढाई अग्वाई' स्पृष्टान्-बद्धम्पृष्टानेव गन्धान् घ्राणेन्द्रियमाजिघ्रति नो अस्पृष्टान्-अबद्धस्पृष्टान् गन्धान आजिघ्रति, 'एवं रसाण वि फासाण वि' एवम्-गन्धोक्तिरीत्या रसानपि स्पृष्टानेव जिहेन्द्रियं गृह्णाति नो अस्पुष्टान् रसान् गृह्णाति, स्पर्शानपि स्पृष्टानेव स्पर्शनेन्द्रियं गृह्णाति, नो अस्पृष्टान् स्पर्शान् गृह्णाति, इत्यर्थः, "णवरं रसाई आस्साएति; फासाइं पडिसंवेदइत्ति अभिलावो काययो' नवरम्-पूर्वापेक्षया विशेपस्तु-रसान् आस्वादयति, स्पर्शान प्रतिसंवेदयते इति अभिलापः कर्तव्यः, तथाचोक्तम्-‘पुढे सुणेइ सदं, रूवं पुण पासइ अपुढंतु । गंधं रसंच को ग्रहण नहीं करती, किन्तु अस्पृष्ट अर्थात् जिनका स्पर्श न हुआ हो, ऐसे रूपों को ग्रहण करती है अर्थात् देखती है क्यों कि चक्षुरिन्द्रिय अप्राप्यकरी मानी गई है। ___ गौतमस्वामी-भगवन्ध्राणेन्द्रिय क्या स्पृष्ट अर्थात् बद्धस्पृष्ट गंधों को संघती है अथवा अस्पृष्ट अर्थात् अबद्ध और अस्पृष्ट गंधों को सूंघती है ? ।
भगवान्-हे गौतम घ्राणेन्द्रिय बद्ध और स्पृष्ट गंधों को ही सूंघती है, अबद्ध-अस्पृष्ट गंधो को नहीं। ___ इसी प्रकार रसों और स्पर्शों के संबंध में भी कहना चाहिए, अर्थात् जैसे घाणेन्द्रिय बद्ध और स्पृष्ट गंध को ग्रहण करती है, उसी प्रकार जिहवेन्द्रिय बद्ध-स्पृष्ट रसों को ग्रहण करती है और स्पर्शनेन्द्रिय बद्ध-स्पृष्ट स्पर्शो को ग्रहण करती है । विशेषता यह है कि जिहवेन्द्रिय के लिए आस्वादन करती हैं ऐसा कहना चाहिए और स्पर्शनेन्द्रिय के लिए 'प्रतिसंवेदन करती हैं, ऐसा નથી કરતી પરંતુ અપૃષ્ટ અર્થાત્ જેને સ્પર્શ ન થયે હોય એવા રૂપને ગ્રહણ કરે છે અર્થાત દેખે છે કેમકે ચક્ષુઈન્દ્રિય અપ્રાપ્યકારી માનેલી છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી– ભગવદ્ ! ધ્રાણેન્દ્રિય શું પૃષ્ટ અર્થાત્ બદ્ધ પૃષ્ટ ગંધને સુંઘે છે અથવા અપૃષ્ટ અર્થાત્ અબદ્ધ અને અસ્કૃષ્ટ ગંધને સુંઘે છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! ઘણેન્દ્રિય બદ્ધ અને પૃષ્ટ ગંધને જ સુંઘે છે, અબદ્ધ અપૃષ્ટ ગધેને નથી સુંઘતી.
એજ પ્રકારે રસે અને સ્પર્શીના સમ્બન્ધમાં પણ કહેવું જોઈએ અર્થાત્ જેમ ઘાણેન્દ્રિય બદ્ધ અને સ્પષ્ટ ગંધને ગ્રહણ કરે છે, એજ પ્રકારે જિહેન્દ્રિય બદ્ધ પૃષ્ટ રસને ગ્રહણ કરે છે અને સ્પર્શનેન્દ્રિય બદ્ધ-પૃષટ સ્પર્શીને ગ્રહણ કરે છે. વિશેષતા એ છે કે જિ હેન્દ્રિયના માટે આસ્વાદન કરે છે એમ કહેવું જોઈએ અને સ્પર્શનેન્દ્રિયને માટે પ્રતિસંવેદન કરે છે
श्री प्रशान। सूत्र : 3
| SR No. | 006348 |
| Book Title | Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 955 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 62 MB |