Page Text
________________
६२८
प्रज्ञापनासूत्रे शृणोति, नो अप्रविष्टान् शब्दान शृणोति, एवं यथा स्पृष्टान् तथा प्रविष्टानपि ।।सू० ४॥
टीका-अथ सप्तमं स्पृष्टद्वारमधिकृत्य प्ररूपयितुमाह-'पुट्ठाई भंते ! सदाइं सुणेइ, अपुट्ठाई सद्दाई सुणेइ ?' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! किम् स्पृष्टान् शब्दान् श्रोत्रेन्द्रिय शणोति ? किंवा अस्पृष्टान् शब्दान शणोति ? तत्र स्पृश्यन्ते इति स्पृष्टास्तान् शरीरे रेशनिव सम्बद्धान् इत्यर्थः शब्द्यन्ते-प्रतिपाद्यन्ते अर्था एभिरिति शब्दास्तान् शगोति-गृह्णाति उपलब्धिविषयान् करोतीत्यर्थः, अथवा अस्पृष्टान् शब्दान् शणोति ? भगवानाह-'गोयमा ! हे गौतम ! 'पुट्ठाई सद्दाई मुणेइ णो अपुट्ठाई सद्दाई सुणेई' स्पृष्टानेव शब्दान् श्रोत्रेन्द्रियं शृणोतिगृह्णाति नो अस्पृष्टान् आत्मप्रदेशैः सर्वथाऽसंबद्धान् शब्दान् शृणोति, तथाच स्पृष्टमात्राण्येव (गोयमा ! पविट्ठाई सद्दाई सुणेइ, नो अपविट्ठाईसदाइं सुणेइ) हे गौतम ! प्रविष्ठ शब्दों को सुनती है, अप्रविष्ठ शब्दों को नहीं सुनती (एवं जहा पुढाणि तहा पविठ्ठाणि वि) इस प्रकार जैसे स्पृष्ट वैसे प्रविष्ट भी कहना चाहिए।
टीकार्थ-अब सातवें स्पृष्ट द्वार की प्ररूपणा की जाती है-गौतमस्वामी प्रश्न करते हैं-भगवन् ! श्रोत्रेन्द्रिय क्या अपने से स्पृष्ट शब्दों को सुनती है अथवा अस्पृष्ट शब्दों को सुनती है ? श्रोत्रेन्द्रिय के साथ जिनका स्पर्श हुआ हो वे शब्द स्पृष्ट कहलाते हैं और जिनका स्पर्श नहीं हुआ हो, वे अस्पृष्ट कहलाते हैं । जिनके द्वारा अर्थो अर्थात् पदार्थो का प्रतिपादन किया जाय, उन्हें शब्द कहते हैं।
भगवान उत्तर देते हैं-गौतम ! श्रोत्रेन्द्रिय अपने से स्पृष्ट शब्दों को ही ग्रहण करती है, किन्तु अस्पृष्ट शब्दों को ग्रहण नहीं करती है।
इस उत्तर से यह भी समझना चाहिए कि श्रोत्रेन्द्रिय स्पृष्ट मात्र शब्दों को ही ग्रहण करलेती है, जैसे घ्राणेन्द्रिय बद्ध और स्पृष्ट गंध को ग्रहण करती नो अपावदाई साई सुणेइ) गौतम! प्रविष्ट होने सन छ, मप्रविष्ट होने नया सindi (एवं जहा पुढाणि तहा पविट्ठाणि वि) मे रे २१॥ २Yष्ट तथा प्रविष्ट પણ કહેવા જોઈએ.
ટાકર્થ– હવે સાતમાં સ્પષ્ટ દ્વારની પ્રરૂપણ કરાય છે–શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે- હે ભગવન્! ગેન્દ્રિય પોતે પૃષ્ટ શબ્દને સાંભળે છે અથવા અપૃષ્ટ શબ્દોને સાંભળે છે? બેન્દ્રિયની સાથે જેને સ્પર્શ થયેલે છે તે શબ્દ પૃષ્ટ કહેવાય છે અને જેમને પશ નથી થયેલ તે અસ્પૃષ્ટ કહેવાય છે, જેના દ્વારા અર્થો-પદાર્થોનું પ્રતિપાદન કરાય તેમને શબ્દ કહે છે?
શ્રી ભગવાન્ ઉત્તર આપે છેહે ગૌતમ! શ્રેત્રેનિદ્રય પિતે સ્પષ્ટ શબ્દોને જ ગ્રહણ કરે છે, પરંતુ અષ્પષ્ટ શબ્દોને ગ્રહણ નથી કરતી.
- આ ઉત્તરથી એ પણ સમજવું જોઈએ કે ઍન્દ્રિય પૃષ્ટ માત્ર શબેને જ ગ્રહણ કરીલે છે, જેમ ઘાણેન્દ્રિય બદ્ધ અને પૃષ્ટ ગંધને ગ્રહણ કરે છે, તે પ્રકારે શ્રેત્રેન્દ્રિય નહીં
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
| SR No. | 006348 |
| Book Title | Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 955 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 62 MB |