Page Text
________________
प्रज्ञापनासूत्रे लोकस्य सर्वतः सप्ताज्जुप्रमाणस्यायामतः सप्तरज्जुप्रमाणामुक्तावलि रिवैकाकाशप्रदेशपक्तिरस्ति, लोकस्य घनीकृतत्वं सप्तरज्जुप्रमाणत्वञ्च-इह लोकः ऊर्वाधश्चतुर्दशरज्जुप्रमाणोऽधस्ताद् विस्तारतो देशोन सप्तरज्जुप्रमाणः एकरज्जुर्मध्यभागे तिर्यग्लोके ब्रह्मलोकप्रदेशबहुमध्यदेशभागे पश्चरज्जुरुपरि एकारज्जलोकान्ते रज्जोश्च परिमाणं स्वयम्भूरमणसमुद्रस्य परतटवर्तिपूर्ववेदिकान्तादारभ्य तस्यैव समुद्रस्यापरवेदिकान्तं यावत् इत्येवं प्रमाणपरिच्छिन्नस्य लोकस्य वैशाखस्थानस्थकटिस्थ करयुग्मपुरुषाकारस्य बुद्धिद्वारा प्रसनाच्या दक्षिणभागवयंधोलोक खण्डमधोदेशेन त्रिरज्जुविस्तारमतिरिक्तसप्तरज्जूच्छ्रयं गृहीत्वा सनाडया उत्तरपार्श्वे ऊर्ध्वाधो भागव्यत्यासेन ऊर्ध्व भागस्याधः करणम् अधोभागस्योर्ध्वकरणमित्येवं रीत्या संघाती क्रियते इति, तदनन्तरम् ऊर्ध्वलोके त्रसनाड्या दक्षिणभागवर्तिनी कूर्पराकारमुक्तावली के समान एक-एक आकाश प्रदेश की पंक्ति श्रेणी कहलाती है । लोक को घनाकार करने पर वह सात रज्जु प्रमाण इस प्रकार होता है-सम्पूर्ण लोक ऊपर से नीचे तक चौदह रज्जु है। उसका विस्तार नीचे किंचित् कम सात राज का है, मध्य में एक रज्जू है, ब्रह्मलोक नामक पांचवें देवलोक की जगह बिलकुल मध्य भाग में पांच रज्जु है और ऊपर जहां लोक का अन्त होता है, वहां एक रज्जू विस्तार है। रज्जू का परिमाण स्वयंभूरमण समुद्र की परतट वर्ती पूर्ववेदिका के अन्त से आरंभ करके उसकी परवेदिका तक समझना चाहिए । लोक की यह लम्बाई-चौडाई है और लोक का आकार दोनों हाथ कमर पर रखकर नाचने भोये के समान है । अब अपनी कल्पना से सनाडी के दक्षिण भागवर्ती अधोलोक के खण्ड को, जो नीचे कुछ कम तीन रज्जु प्रमाण है और सतत रज्जु से कुछ अधिक ऊंचा है, उसे लेकर सनाडी के उत्तर पार्श्व मे, ऊपर का भाग नीचे और नीचे का भाग ऊपर करके रख दिया जाय। उसके पश्चात् ऊर्ध्वलोक में त्रसनाडी के दक्षिण भागवती कूर्पर के आकार પ્રદેશની પંક્તિ શ્રેણિ કહેવાય છે. લેકને ઘનાકાર કરવાથી તે સાત રજજુ પ્રમાણ આ પ્રકારે થાય છે-સપૂર્ણ લેક ઉપરથી નીચે સુધી ચૌદ રજજુ છે. તેને વિસ્તાર નીચે કિંચિત્ ઓછા સાત રજજુ છે, મધ્યમાં એક રાજૂ છે, બ્રહ્મલેક નામક પાંચમા દેવલોકની જગ્યાએ, બિલકુલ મધ્ય ભાગમાં પાંચ રજજુ છે. અને ઊપર જ્યાં લેકને અંત થાય છે, ત્યાં એક રજજુ વિસ્તાર છે. રજજુનું પરિમાણ સ્વયંભૂરમણ સમુદ્રની પરતરત પૂર્વ વેદિકાના અંતથી આરંભ કરીને તેની પરની વેદિકા સુધી સમજવું જોઈએ. લેકની આ લંબાઈ પહેલાઈ છે અને લેકના આકાર બને હાથ કેડે રાખીને નાચતા નટના સમાન છે. હવે પિતાની કલ્પનાથી ત્રસ નાડીના દક્ષિણ ભાગવતી અલોકના ખંડને, જે નીચેથી કંઈક ઓછા ત્રણ રજજુ પ્રમાણ છે અને સાત રજજુથી કાંઈક અધિક ઊંચા છે, એને લઈને ત્રસ નાડીના ઉપર પાશ્વમાં ઉપરને ભાગ નીચે અને નીચેનો ભાગ ઊપર કરીને
श्री प्रशान॥ सूत्र : 3
| SR No. | 006348 |
| Book Title | Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 955 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 62 MB |