Page Text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ११ सू०८ भाषाद्रव्यग्रहणनिरूपणम् इत्यादि रूपाणि द्रव्याणि भाषात्वेन परिणमयितु गृह्णाति, यावत्-त्रिस्पर्शानि, चतु:स्पर्शानि द्रव्याणि गृह्णाति, तत्र त्रिस्पर्शानि-मृदुशीतस्निग्धस्पर्शरूपाणि कानिचिदद्रव्याणि कानिचिद् मृदुष्णस्निग्धस्पर्शरूपाणि इत्यादीनि बोध्यानि, चतुः स्पर्शानि तु मृदुलघुस्निग्धोष्ण स्पर्शरूपाणि कानिचिद्व्याणि, कानिचित्तु मृदुलघुस्निग्धशीतस्पर्शरूपाणि, कानिचिद मृदुलघुरूक्षोष्ण स्पर्शरूपाणि द्रव्याणि, इत्यादीनि योध्यानि, ‘णो पंचफासाइं गेहई' नो पश्चस्पर्शानि द्रव्याणि भाषात्वेन परिणमयितु गृह्णाति 'जाव नो अट्ठफासाईगेण्हई' यावत्नो षट्स्पर्शानि गृह्णाति, नो सप्तस्पर्शानि गृह्णाति, नो वा अष्ट स्पर्शानि द्रव्याणि भाषात्वेन परिणमयितु गृह्णाति, 'सव्वगाहणं पडुच्च नियमा चउफासाई गेहइ' सर्वग्रहणं प्रतीत्यआथित्य सर्वग्रहणापेक्षयेत्यर्थः नियमाद्-नियमतः, चतुःस्पर्शानि द्रव्याणि भाषात्वेन परिणमयितुं गृह्णाति, 'तं जहा-सीतफासाई गेण्हइ' तद्यथा-शीतस्पर्शानि द्रव्याणि गृह्णाति
किन्तु जीव भाषा के रूप में परिणत करने के लिए दो स्पर्श वाले तीन स्पर्श वाले अथवा चार स्पर्श वाले द्रव्यों को ग्रहण करता है । दो स्पर्श याला द्रव्य हो तो स्निग्ध और शीत अथवा स्निग्ध और उष्ण होता है, इत्यादि, तीन हों तो रूक्ष, शीत और स्निग्ध स्पर्श वाले, या रुक्ष, उष्ण और स्निग्ध स्पर्श वाले आदि होते हैं। चार स्पर्श वाले द्रव्य हों तो शीत, रूक्ष, स्निग्ध और उष्ण, ये चार स्पर्श वाले होते हैं। भाषा के द्रव्य चतुःस्पर्शी होते हैं। उनमें, शीत, उष्ण, स्निग्ध और रूक्ष, ये चार स्पर्श ही होते हैं किन्तु लघु गुरु, मृदु कर्कश, इन चार में से कोई स्पर्श नहीं पाया जाता है। भाषा रूप में परिणत करने के लिए जीव पांच स्पर्शवाले द्रव्यों को ग्रहण नहीं करता, यावत्-छह स्पर्श वाले, सात स्पर्श वाले और आठ स्पर्श वाले द्रव्यों को भी ग्रहण नहीं करता। मगर सर्वग्रहण की अपेक्षा से विचार किया जाय तो नियम से चार स्पर्श वाले द्रव्यों को ही भाषा के रूप में परिणत करने के
કિન્તુ જીવ ભાષા રૂપ પરિણત કરવાને માટે બે સ્પર્શવાળા, ત્રણ સ્પશવાળા અથવા ચાર સ્પર્શવાળા દ્રવ્યોને ગ્રહણ કરે છે. બે સ્પર્શવાળાં દ્રવ્ય હોય તે સિનગ્ધ અને શીત અથવા સ્નિગ્ધ અને અને ઉષ્ણ હોય છે, વિગેરે, ત્રણ હોય તે રૂક્ષ શીત અને નિષ્પ સ્પર્શવાળા અગર રૂક્ષ, ઉષણ અને નિષ્પ સ્પર્શવાળા વિગેરે હોય છે ચાર સ્પર્શ વાળા દ્રવ્ય હોય તે શીત, રૂક્ષ સ્નિગ્ધ અને ઉપણ, આ ચાર સ્પર્શવાળા હોય છે
ભાષાના દ્રવ્ય ચતુઃસ્પશી હોય છે–તેઓમાં શીત, ઉષ્ણ, સ્નિગ્ધ અને રૂક્ષ આ ચાર સ્પર્શ જ હોય છે કિન્તુ લઘુ, ગુરૂ, મૃદુ, કર્કશ એ ચારમાંથી કઈ સ્પર્શ મળી આવતું નથી.
ભાષા રૂપમાં પરિણત કરવાને માટે જીવ પાંચ સ્પર્શવાળા, સાત, સ્પર્શવાળા અને આઠ સ્પર્શવાળા દ્રવ્યોને પણ ગ્રહણ નથી કરતા. પણ સર્વગ્રહણની અપેક્ષાએ વિચાર કરાયતે નિયમથી ચાર સ્પર્શવાળાં દ્રવ્યોને જ ભાષાના રૂપમાં પરિણત કરવાને માટે
प्र० ४६
श्री प्रशान। सूत्र : 3
| SR No. | 006348 |
| Book Title | Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 955 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 62 MB |