________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ११ सू० ३ भाषापदनिरूपणम् न जानाति, संज्ञी तु अवधिज्ञानित्वाद् जानात्येवेति भावः, गौतमः पृच्छति-'अह भंते ! उट्टे जाव एलए जाणइ आहारं आहारेमाणे अहमेसे आहारेमि ?' हे भदन्त ! अथ उष्ट्रो यावद्-गौः, खरः, घोटकः, अनः, एडकः किं जानाति-आहारम् आहरन् अहमेतद् आहरामीति ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'णो इणढे समटे'-नायमर्थः समर्थः-युक्त्योपपन्नः संभवति, प्रागुक्तयुक्तेः । अथ तर्हि किं न कोऽपि जानातीत्याह-‘णण्णस्थ सण्णिणो' नान्यत्र संज्ञिनः, संज्ञिनम्-अवधिज्ञानिनं वर्जयित्वा तदन्यो न जानाति, संज्ञी तु-अवधि. ज्ञानी जानात्येवेति भावः, गौतमः पृच्छति-'अह भंते ! उट्टे गोणे खरे घोडए अए एलए जाणइ-अयं मे अम्मापियरो?' हे भदन्त ! अथ उष्ट्रो गौः खरो घोटका, अजः, एडकः किं जानाति-इमौ मे अम्बापितरौ वर्तेते इति ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! णो इणटे समढे-नायमर्थः समर्थ:- युक्त्योपपन्नः संभवति प्रागुक्तयुक्तेः, अथ तर्हि किं न कोऽपि जानातीत्यत आह-'णण्णत्थ सण्णिणो'-नान्यत्र संज्ञिन:-संज्ञिनम् -अवधिज्ञानिनं सकता है सभी नहीं जानते। ___ गौतमस्वामी-हे भगवन् ! ऊंट, गौ, गर्दभ, घोडा, बकरा, या मेढा आहार करते समय क्या यह जानते हैं कि मैं यह आहार कर रहा हूँ? ___ भगवान् गौतम ! यह अर्थ समर्थ नहीं है ! इसका कारण पूर्ववत् समझ लेना चाहिए। तो क्या कोई भी ऊंट आदि ऐसा नहीं जानता है ? इसका उत्तर है-सिर्फ संज्ञी को छोड कर । केवल संज्ञी अर्थात् विशिष्ट ज्ञानवान् ऊंट आदि ही ऐसा जान सकता है, प्रत्येक नहीं।
गौतम ! हे भगवन् ! ऊंट, गौ, गधा, घोडा, बकरा अथवा मेढा क्या यह जानता है कि मेरे माता-पिता हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! संज्ञी ऊंट आदि को छोड कर, यह अर्थ समर्थ नहीं અર્થાત કોઈ વિશિષ્ટ જ્ઞાનવાન ઊંટ આદિ જ એવું જાણી શકે છે. પ્રત્યેક નથી જાણતા
શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે કે-હે ભગવન્ ઊંટ ગાય, ગઘેડા ઘડા બકરા કે ઘેટા શું એ જાણે છે કે આ આહાર કરી રહ્યો છું ?
આ પ્રશ્નનો ઉત્તર આપતાં પ્રભુશ્રી કહે છે કે-હે ગૌતમ ! આમ કહેવું તે બરોબર નથી. તેનું કારણ–પહેલાં કહ્યા પ્રમાણે જ સમજી લેવું જોઈએ. તે શું કઈ પણ ઊંટ વગેરે એમ નથી સમજતા? તેને ઉત્તર એ છે કે-કેવળ સંજ્ઞી પ્રાણું શિવાય કોઈ જાણતા નથી. કેવળ સંજ્ઞી અર્થાત્ વિશેષ પ્રકારના જ્ઞાનવાળા ઊંટ વિગેરે જ એવું જાણી શકે છે દરેક નહીં.
श्री गौतमस्वाभी-3 भगवन् ! 2, आय, गम, घ31, ५४२॥ अथ धेट शु જાણે છે કે આ મારા માતાપિતા છે ?
શ્રી ભગવાન-ગૌતમ! સંજ્ઞી ઊંટ આદિ સિવાય એ અર્થ સમર્થ નથી. અર્થાત્
श्री प्र५न। सूत्र: 3
