________________
प्रज्ञापनासूत्रे चरमादिविषये भणितं तथैव भणितव्यम् इति भावः ‘एवं जाव आयए' एवं-संख्येयप्रदेशावगाढासंख्येयप्रदेशिकपरिमण्डलसंस्थानोक्तरीत्यैव, यावत-असंख्येयप्रदेशिकं संख्येयप्रदेशावगाढं वृत्तं, त्र्यसम् , चतुरस्रम् आयतश्चापि संस्थान चरमादिविषये संख्येयप्रदेशिक संख्येयप्रदेशावगाढ परिमण्डल संस्थानवदेवावसेयम् , गौतमः पृच्छति-'परिमंडले णं भंते ! संठाणे असंखेन्जपएसिए असंखेज्जपएसोगाढे किं चरमे पुच्छा' हे भदन्त ! परिमण्डलं खलु संस्थानम् असंख्येसप्रदेशिकम् असंख्येयप्रदेशावगाढं किं चरम भवति ? किं वा 'अचरमम्' इति, किंवा 'चरमाणि' इति ? किं वा 'अचरमाणि' इति, किं वा 'चस्मान्तप्रदेशाः' इति, किं वा 'अचरमान्तप्रदेशाः' इति व्यपदिश्यते ? इति पृच्छा भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'असंखेज्जपएसिए असंखेज्जपएसोगाढे नो चरमे जहा संखेज्जपएसोगाढे' असंख्येयप्रदेशिकम् असंख्येयप्रदेशावगाढं परिमण्डलसंस्थानं यथा संख्येयप्रदेशावगाढं परिमण्डसंस्थान भणितं तयैव नो 'चरमम्' नो 'अचरमम्' नो 'चरमाणि' नो 'अचरमाणि' नो 'चरमान्तप्रदेशा' नो एवं संख्यातप्रदेशों में अवगाढ परिमंडल संस्थान की कही गई है। इसी प्रकार आयत संस्थान तक समझ लेना चाहिए, अर्थात् असंख्यातप्रदेशी एवं संख्यात प्रदेशों में अवगाढ वृत्त, व्यस्र, चतुरस्र और आयतसंस्थान को भी चरम आदिके विषयमें संख्यातप्रदेशी एवं संख्यातप्रदेशो में अवगाढ परिमंडल संस्थानके समान ही कह लेना चाहिए।
गौतमस्वामी-हे भगवान् ! असंख्यातप्रदेशी एवं असंख्यात प्रदेशों में अवगाढ परिमंडल संस्थान क्या चरम है या अचरम है ? चरमाणि है या अचरमाणि है ? चरमान्तप्रदेश है या अचरमान्तप्रदेश है ?
भगवान् गौतम ! असंख्यातप्रदेशी एवं असंख्यातप्रदेशों में अवगाढ परिमंड संस्थान का कथन संख्यातप्रदेशावगाढ परिमंडल संस्थान के समान समझना चाहिए, अर्थात् वह चरम, अचरम, चरमाणि, अचरमाणि, चरमान्तસંખ્યાત પ્રદેશમાં અવગાઢ પરિમંડલ સંસ્થાનની કહેલી છે. એજ પ્રકારે આયત સંસ્થાન સુધી સમજી લેવું જોઈએ. અર્થાત્ અસંખ્યાત પ્રદેશ તેમજ સંખ્યાત પ્રદેશમાં અવગાઢવૃત્ત ચુસ ચતુરસ અને આયત સંસ્થાનને પણ ચરમ આદિના વિષયમાં સંખ્યાત પ્રદેશી તેમજ સંખ્યાત પ્રદેશોમાં અવગાઢ પરિમંડલ સંસ્થાનના સમાનજ કહી લેવું જોઈએ
શ્રી ગૌતમસ્વામી –હે ભગવન ! અસંખ્યાત પ્રદેશી તેમજ અસંખ્યાત પ્રદેશમાં અવગાઢ પરિમંડલ સંસ્થાન શું ચરમ છે અગર અચરમ છે? ચરમાણિ છે અગર અચરમાણિ છે? અરમાન્ત પ્રદેશ છે અગર અરમાન્ત પ્રદેશ છે?
શ્રી ભગવાન્ હે ગૌતમ! અસંખ્યાત પ્રદેશ તેમજ અસંખ્યાત પ્રદેશમાં અવગાઢ પરિમંડલ સંસ્થાનનું કથન સંખ્યાત પ્રદેશાવગાઢ પરિમંડલ સંસ્થાનના સમાન "સમજવું જોઈએ, અર્થાત્ તે ચરમ, અચરમ, ચરમાણિ, અચરમણિ, અરમાન્ત પ્રકા
श्री प्रशान। सूत्र : 3