________________
८०४
प्रज्ञापनासूत्रे पर्यवाः प्रज्ञप्ताः ? इति पृच्छा, भगवान् आह-'गोयमा!' हे गौतम ! 'अणंता पज्जवा पण्णत्ता' द्वि प्रदेशिकस्कन्धानामनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः, गौतमः पृच्छति'से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ दुपएसियाणं अणंता पज्जवा पण्णत्ता' हे भदन्त ! तत्-अथ, केनार्थेन-कथं तावद्, एव मुक्तरीत्या उच्यते यत्द्विप्रदेशिकानां स्कन्धानामनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः ? इति, भगवान् आहगोयमा !' हे गौतम ! 'दुपएसिए दुपएसियस्स दव्वट्ठयाए तुल्ले' द्वि प्रदेशिकः स्कन्धः द्विप्रदेशिकस्य स्कन्धान्तरस्य द्रव्यार्थतया तुल्यो भवति, तथा च एकं द्रव्यमनन्तपर्यायमितिनियमात् द्विप्रदेशिकस्कन्धोऽपि एकत्वसंख्यावरुद्धोऽपि द्रव्यतया अनन्तपर्यायो भवति, 'पएसट्टयाए तुल्ले' प्रदेशार्थतया तुल्यो भवति, 'ओगाहणट्टयाए सिय हीणे सिय तुलले सिय अब्भहिए' अवगाहनार्थतया-आकारोच्छ्यापेक्षया, स्यात्, कदाचित् कश्चिद्धीनो भवति, स्यात्-कदाचित् कश्चित् तुल्यो भवति, स्यात्-कदाचित् कश्चिदभ्यधिको भवति, तत्र यदा द्वावपि द्विप्रदेशिकौ स्कन्धौ द्विप्रदेशावगाढी एकप्रदेशावगाढौ वा
भगवान्-हेगौतम ! अनन्त पर्याय कहे गए हैं।
गौतम-हे भगवन् ! किस कारण से ऐसा कहा गया है कि द्विप्रदेशी स्कंधों के अनन्त पर्याय कहे हैं ? ___भगवान्-हे गौतम ! एक द्विप्रदेशी स्कंध दूसरे द्विप्रदेशी स्कंध से द्रव्य की दृष्टि से तुल्य होता है, प्रदेशों की अपेक्षा से भी तुल्य होता है मगर अवगाहना की दृष्टि से कदाचित् हीन, कदाचित् तुल्य
और कदाचितू अधिक होता है । जब दो द्विप्रदेशी स्कंध आकाश के दो दो प्रदेशों में अवगाढ हों अथवा दोनों एक-एक प्रदेश में अवगाढ हो, तब उनकी अवगाहना तुल्य होती है, किन्तु जब एक द्विप्रदेशी
શ્રી ભગવાન્ – ગૌતમ ! અનન્ત પર્યાય કહેલા છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવાન શા કારણે એવું કહેવું છે કે દ્વિપ્રદેશી સ્કન અનન્ત પર્યાય કહ્યા છે?
શ્રી ભગવાન્ હે ગૌતમ ! એક દ્વિદેશી સ્કન્ધ બીજા દ્વિદેશી —ધથી દ્રવ્યની દષ્ટિએ તુલ્ય થાય છે, પ્રદેશોની અપેક્ષાએ પણ તુલ્ય થાય છે, પણ અવગાહનાની દષ્ટિએ કદાચિત્ તુલ્ય, અને કદાચિત્ અધિક થાય છે. જ્યારે બે ક્રિપ્રદેશી સ્કન્ય આકાશના બે બે પ્રદેશમાં અવગાઢ થાય અથવા બને એક એક પ્રદેશમાં અવગાઢ થાય ત્યારે તેમની અવગાહના તુલ્ય હોય છે, પણ
જ્યારે એક થ્રિપ્રદેશી સ્કન્ય એક પ્રદેશમાં અવગાઢ થાય છે અને બીજો બે પ્રદેશમાં, તે તેઓમાં અવગાહનાની દષ્ટિએ હીનાધિકના થાય છે જે એક
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
