________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ५ सू.१३ परमाणु पुद्गलपर्यायनिरूपणम् ७९९ यथाक्रमं परमाणुपुद्गलादीनां प्ररूपणमाह-'परमाणुपोग्गलाणं भंते ! केवइया पज्जवा पण्णत्ता ?' हे भदन्त ! परमाणुपुद्गलानां कियन्तः पर्यवाः-पर्यायाः प्रज्ञप्ताः ? भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'परमाणुपोग्गलाणं अणंता पज्जवा पण्णत्ता' परमाणुपुद्गलानाम् अनन्ताः पर्यवाः-पर्यायाः, प्रज्ञप्ताः, गौतमः पृच्छति-'से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ-परमाणुपोग्गलाणं अणंता पज्जवा पण्णत्ता ?' हे भदन्त ! तत्-अथ, केनार्थेन कथं तावत् , एव मुक्तरीत्या, उच्यते यत्-परमाणुपुद्गलानाम् अनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः ? इति भगवान् आह-'गोयमा ! हे गौतम ! 'परमाणुपोग्गले परमाणुपोग्गलस्स दव्वट्ठयाए तुल्ले' एकः परमाणुपुद्गलः, परमाणुपुद्गलस्य-परमाणुपुद्गलान्तरस्येत्यर्थः द्रव्यार्थतया-द्रव्याथिकनयापेक्षया तुल्यो भवति, तथा च 'एकञ्च द्रव्यमनन्तपर्यायम् , इति न्यायेन एकसंख्यावरुद्धस्यापि परमाणुपुद्गलस्य अनन्तपर्यायतथा परमाणुपुद्गलाना
इस क्रम के अनुसार सर्वप्रथम परमाणुपुद्गल आदि की प्ररूपणा की जाती है
गौतम स्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! परमाणुपुद्गलों के कितने पर्याय हैं ?
भगवान् उत्तर देते हैं-हे गौतम ! परमाणुपुद्गलों के अनन्त पर्याय कहे गए हैं।
गौतम-हे भगवन् ! ऐसा कहने का क्या कारण है ?
भगवान्-हे गौतम ! एक परमाणुपुद्गल दूसरे परमाणुपुद्गल से द्रव्य की दृष्टि से तुल्य होता है । इस कथन के द्वारा परमाणु द्रव्य है, यह प्रतिपादन किया गया और प्रत्येक द्रव्य अनन्त पर्यायों से युक्त होता है, इस न्याय के अनुसार परमाणुपुद्गल के भी अनन्त पर्यायों
એ ક્રમાનુસાર સર્વ પ્રથમ પરમાણુ પુદ્ગલની પ્રરૂપણ કરાય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે–હે ભગવન્ ! પરમાણુ યુગલના કેટલા पर्याय छे.?
- શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે–હે ગૌતમ! પરમાણુ પુદ્ગલેના અનન્ત પર્યાય કહેલા છે.
શ્રી ગૌતમ-હેભગવદ્ ! એવું કહેવાનું શું કારણ છે?
શ્રી ભગવાન- હે ગૌતમ ! એક પરમાણુ યુગલ બીજા પરમાણુ યુગલથી દ્રવ્યની અપેક્ષાએ તુલ્ય હોય છે. એ કથન દ્વારા પરમાણુ-દ્રવ્ય છે એ પ્રતિ પાદન કરાયું અને પ્રત્યેક દ્રવ્ય અનન્ત પર્યાથી યુક્ત હોય છે. એ ન્યાયના અનુસાર પરમાણુ પુદ્ગલના પણ અનન્ત પર્યાનું વિધાન કરાયું. એક પર
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
