________________
७३८
प्रज्ञापनासूत्रे
न भवन्ति 'जत्थ अन्नाणा तत्थ नाणा नस्थि' यत्र अज्ञानानि भवन्ति तत्र ज्ञानानि न भवन्ति 'जत्थ दंसणा तत्थ णाणावि अण्णाणावि अस्थित्ति भाणियव्वं' यत्र दर्शनानि भवन्ति तत्र ज्ञानानि अपि अज्ञानानि अपि भवन्ति इति भणितव्यम् ॥ सू० १०॥
मनुष्यपर्यायवक्तव्यतामूलम्-जहण्णोगाहणगाणं भंते ! मणुस्साणं केवइया पज्जवा पण्णत्ता ? गोयमा ! अणंता पजवा पण्णत्ता से केणट्रेणं भंते ! एवं वुच्चइ जहण्णोगाहणगाणं मणुस्साणं अणंतापजवा पण्णता? गोयमा ! जहण्णोगाहणए मणूस्से जहण्णागाहणगस्स मणूसस्त दव्वट्टयाए तुल्ले पएसटूयाए तुल्ले, ओगाहणट्रयाए तुल्ले, ठिईए तिट्राणवडिए, वण्णगंधरसफासपज्जवेहिं तिहिं नाणेहि दोहि अन्नाणेहिं तिहिं दंसणेहिं छद्राणवडिए, उक्कोसोगाहणए वि एवं चेव, नवरं ठिईए सिय हीणे सिंय तुल्ले सिय अब्भहिए, जइ हीणे असंखिज्जइभाग हीणे अह अब्भहिए असंखेज्जइभाग अब्भहिए, दो नाणा दो अन्नाणा, दो दंसणा, अजहण्णमणकोसोगाहणए वि एवं चेव, णवरं ओगाहणटयाए चउट्ठाणवडिए, ठिईए चउटाणवडिए आइल्लेहिं है। जहां अज्ञान होते हैं वहां ज्ञान नहीं होते और जहां ज्ञान होते हैं वहां अज्ञान नहीं होते। जहां दर्शन हैं वहां ज्ञान भी होते हैं और अज्ञान भी हो सकते हैं, इस प्रकार कहना चाहिए, क्योंकि अज्ञान का ज्ञान के साथ और ज्ञान का अज्ञान के साथ विरोध है, मगर दर्शनोपयोग का न ज्ञान के साथ विरोध है और न अज्ञान के साथ ही । वह दोनों के साथ रहता हैं । १०॥ અવધિજ્ઞાની પંચેન્દ્રિય તિર્યંચના સમાન છે. જ્યાં અજ્ઞાન થાય છે, ત્યાં જ્ઞાન નથી થતું અને જ્યાં જ્ઞાન હોય છે ત્યાં અજ્ઞાન નથી હોતું જ્યાં દર્શન છે ત્યાં જ્ઞાન પણ થાય છે અને અજ્ઞાન પણ થાય છે એ રીતે કહેવું જોઈએ કેમકે અજ્ઞાનને જ્ઞાનની સાથે અને જ્ઞાનને અજ્ઞાનની સાથે વિરોધ છે. પરંતુ દશને પગને જ્ઞાનની સાથે પણ વિરોધ નથી તેમ અજ્ઞાનને પણ વિરોધ નથી તે તે બન્નેની સાથે રહે છે. તે ૧૦
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
