________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ५ सू.८ पृथ्वीकायिकादीनां पर्यायनिरूपणम्
६७७
>
अत एवोक्तम्- 'दोहिं अण्णाणेहिं' इति, 'एवं उकोसोगाहणए वि' एवम् - उक्तरीत्या, उत्कृष्टावगाहनकोऽपि पृथिवीकायिकः उत्कृष्टावगाहनकस्य पृथिवीकायिकस्य द्रव्यार्थतया तुल्यः, प्रदेशार्थतया तुल्यः, अवगाहनार्थतया तुल्यः, स्थित्या त्रिस्थानपतितः, वर्णगन्धरसस्पर्शपर्यवैः द्वाभ्यामज्ञानाभ्याम् अचक्षुदर्शनपर्यवैश्व पदस्थानपतितो भवति 'अज्ञहण्णमणुकोसोगाहणए वि एवं चेव' अजघन्यानुत्कृष्टावगाहनकोऽपि पृथिवीकायिकः एवञ्चैव अजघन्यानुत्कृष्टावगाहनकस्य पृथिवीकायिकस्य द्रव्यार्थतया तुल्यः, प्रदेशार्थतयातुल्यः, अवगाहनार्थतया तुल्यः, वर्णगन्धरसस्पर्शपर्यवैः द्वाभ्यामज्ञानाभ्याम् अचक्षुर्दर्शनपर्यवैश्च स्थानपतितो भवति, किन्तु 'नवरं सहाणे चउद्वाणवडिए' नवरं - पूर्वापेक्षया
इसी प्रकार उत्कृष्ट अवगाहना वाला एक पृथ्वीकायिफ दूसरे उत्कृष्ट अवगाहना वाले पृथ्वीकायिक से द्रव्य की अपेक्षा तुल्य है, प्रदेशों की अपेक्षा तुल्य है, अवगाहना की अपेक्षा भी तुल्य है, किन्तु, स्थिति की अपेक्षा से त्रिस्थानपतित होता है, वर्ण, गंध, रस और स्पर्श के पर्यायों से, दो अज्ञानों और अचक्षुदर्शन के पर्यायों से स्थानपतित होता है।
मध्यम अवगाहवा वाले पृथ्वीकायिक के विषय में भी ऐसा ही कहना चाहिए, अर्थात् मध्यम अवगाहना वाला एक पृथ्वीकायिक दूसरे मध्यम अवगाहना वाले पृथ्वी कायिक से द्रव्य और प्रदेशों की अपेक्षा तुल्य है ।
मध्यम अवगाहना वालो में विशेषता यह है कि वे स्वस्थान में भी चतुस्थानपतित होते हैं, अर्थात् एक मध्यम अवगाहना वाला दूसरे मध्यम अवगाहना वाले से चतुःस्थानपतित होता है, क्योंकि
એજ પ્રકારે ઉત્કૃષ્ટ અવગાહનાવાળા એક પૃથ્વીકાયિક ખીજા ઉત્કૃષ્ટ અવગાડુનાવાળા પૃથ્વીકાયિકથી દ્રવ્યની અપેક્ષાએ તુલ્ય છે, પ્રદેશેાની અપેક્ષાએ તુલ્ય છે. અવગાહનાની અપેક્ષાએ તુલ્ય છે કિન્તુ સ્થિતિની અપક્ષાએ ત્રિસ્થાન પતિત થાય છે. વ, ગંધ, રસ અને સ્પનાપાંચેથી એ અજ્ઞાન અને અચક્ષુદાનના પર્યંચેાથી ષટસ્થાન પતિત અને છે.
મધ્યમ અવગાહનાવાળા પૃથ્વીકાયિકના વિષયમાં પણ એવું જ કહેવુ જોઇએ. અર્થાત્ મધ્યમ અવગાહનાવાળા એક પૃથ્વીકાયિક બીજા મધ્યમ અવગાડુનાવાળા પૃથ્વીકાયિકથી દ્રવ્ય અને પ્રદેશેાની અપેક્ષાએ તુલ્ય છે.
મધ્યમ અવગાહનાવાળામાં વિશેષતા એ છે કે તેઓ સ્વસ્થાનમાં પણ ચતુઃસ્થાન પતિત થાય છે. અર્થાત્ એક મધ્યમ અવગાહનાવાળા બીજા મધ્યમ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર :૨
