________________
प्रमैयबोधिनी टीका पद ५ सू.६ नैरयिकाणां पर्यायनिरूपणम् गुणकालकस्य नैरयिकान्तरस्य तुल्यो भवति, 'अवसेसेहि वण्णगंधरसफासपज्जवेहि' अवशेषैः वर्णगन्धरसस्पर्शपर्यवैः 'तिहिं नाणेहि' त्रिमिः ज्ञान:-मतिश्रुतावधिलक्षणज्ञानपर्यवैः, 'तिहिं अण्णाणेहिं' त्रिभिः अज्ञानः-मत्यज्ञानश्रुताज्ञानविभङ्गज्ञानलक्षणाज्ञानपर्यवैः 'तिहिं दंसणेहिं' त्रिभिः दर्शनैः-चक्षुरचक्षुरवधिलक्षणदर्शनपर्यवैश्च 'छटाणवडिए' षट्स्थानपतितो भवति, तथा च शेष वर्णादिभिः जधन्यगुणकालको नैरयिको जघन्य गुणकालकस्य नैरयिकान्तरस्य अनन्तभागहीनो वा, असंख्येयभाग हीनो वा, संख्येयभाग हीनो वा, संख्येयगुण हीनो वा, असंख्येयगुणहीनो वा, अनन्तगुण हीनो वा भवति, अनन्तभागाभ्यधिको वा, असंख्येयगाभ्यधिको वा, संख्येयभागाभ्यधिको वा, संख्येयगुणाभ्यधिको वा, असंख्येयगुणाभ्यधिको वा, अनन्तगुणाभ्यधिको वा भवतीति भावः, का सर्व जघन्य अंश पाया जाता है दूसरे सर्व जघन्य अंश कृष्णवर्णवाले के तुल्य ही होता है, क्यों कि जघन्य का एक ही रूप है, उसमें विविधता या न्यूनाधिकता नहीं होती । कृष्णवर्ण के सिवाय शेष चार वर्षों के पर्यायों से, गंध, रस, स्पर्श, तीन ज्ञानों, तीन अज्ञानों और तीन दर्शनों के पर्यायों से षट्स्थानपतित होता है । इस प्रकार कृष्णवर्ण के अतिरिक्त शेष वर्ण आदि से जधन्यगुण काला नारक जधन्यगुण काले दूसरे नारक से अनन्तभाग हीन, असंख्यातभाग हीन, संख्यातभाग हीन, संख्यातगुण हीन, असंख्यातगुण हीन अथवा अनन्तगुण हीन होता है । यदि अधिक हो तो अनन्तभाग अधिक, असंख्यातभाग अधिक, संख्यातभाग अधिक, संख्यातगुण अधिक, असंख्यातगुण अधिक अथवा अनन्तगुण अधिक होता है। જઘન્ય અંશ કૃષ્ણ વર્ણવાળના તુલ્ય જ બને છે, કેમકે જઘન્યનું એક જ રૂ૫ છે, તેમાં વિવિધતા અગર જૂનાધિકતા નથી થતી. કાળા રંગના સિવાય શેષ ચાર વર્ણોના પર્યાયથી, ગંધ, રસ, સ્પર્શ, ગણજ્ઞાને, ત્રણ અજ્ઞાને અને ત્રણ દર્શના પર્યાયેથી સ્થાન પતિત બને છે. એ પ્રકારે કૃષ્ણ વર્ણ સિવાય શેષ વર્ણ આદિથી જઘન્ય ગુણ કાળા નારક જઘન્ય ગુણકાળ બીજા નારકથી અનન્ત ભાગહીન, અસંખ્યાત ભાગહીન, સંખ્યાત ભાગહીન, સંખ્યાત ગુણહીન, અસંખ્યાત ગુણહીન અથવા અનન્ત ગુણહીન થાય છે. જે અધિક હોયતે અનન્ત ભાગ અધિક, અસંખ્યાત ભાગ અધિક, સંખ્યાત ભાગ અધિક સંખ્યાતગુણ અધિક, અસંખ્યાત ગુણ અધિક અથવા અનન્ત ગુણ અધિક થાય છે.
प्र० ८२
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
