________________
३६२
प्रज्ञापनासूत्रे ____टीका-अथ बन्धद्वारमधिकृत्याल्पबहुत्वं प्ररूपयितुमाह-'एएसि णं भंते ! जीवाणं' हे भदन्त ! एतेषां खलु जीवानाम् 'आउयस्स कम्मस्स बंधगाणं' आयुष्यस्य कर्मणो बन्धकानाम्, 'अवंधगाणं' अबन्धकानाम्, ‘पज्जत्ताणं' पर्यासकानाम्, 'अपज्जत्ताणं' अपर्याप्तकानाम्, 'सुत्ताणं' सुप्तानाम्, 'जागराणं' जाग्रताम्, 'समोहयाणं' समवहतानाम्, 'असमोहयाणं' असमवहतानाम्, 'सायावेयगाणं' सातावेदकानाम्, 'असायावेयगाणं' असातावेदकानाम् 'इंदिओबउत्ताणं' इन्द्रियोपयुक्तानाम् 'नो इंदिओवउत्ताणं' नो इन्द्रियोपयुक्तानाम् 'सागारोवउत्ताणं' साकारोपयुक्तानाम्, 'अणागारोवउत्ताण य' अनाकारोपयुक्तानां च मध्ये 'कयरे कयरेहितो' कतरे कतरेभ्यः, 'अप्पा वा, बहुया वा, तुल्ला या, विसेसाहिया वा ?' अल्पा वा, बहुका वा, तुल्या वा, विशेषाधिका वा भवन्ति ?' भगवान् उत्तरयति-'गोयमा ! हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा जीवा आउयस्स कम्मस्स किया जाता है--
टीकार्थ-श्री गौतम स्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! इन आयु कर्म का बंध करने वाले, आयुकर्म का बन्ध न करने वाले, पर्याप्तक, अपर्याप्तक, सुप्त, जागृत, समुद्घात को प्राप्त अर्थात् समुद्घात करते हुए, समुद्घात न करते हुए, साता का वेदन करने वाले, असाता का वेदन करने वाले, इन्द्रियों के उपयोग के उपयुक्त, नो इन्द्रिय के उपयोग चाले, साकारोपयोग अर्थातू ज्ञानोपयोग वाले, अनाकारोपयोग अर्थात् दर्शनोपयोग वाले जीवों में कौन किससे अल्प, बहुत, तुल्य अथवा विशेषाधिक हैं।
श्री भगवान उत्तर देते हैं-हे गौतम ! सब से कम जीव आयुकर्म के बन्धक हैं, क्योंकि आयुकर्म के बन्ध का काल प्रतिनियत और स्वल्प કરવામાં આવ્યું છે.
શ્રી ગૌતમ સ્વામી પ્રશ્ન કરે છે–હે ભગવન આ આયુકમને બંધ ન કરવાવાળા પર્યાપ્તક અપર્યાપ્તક સુસ, જાગૃત-સમુદ્દઘાતને પ્રાપ્ત અર્થાત્ સમૃદુઘાત કરતા હોય તેવા સમુદ્દઘાત ન કરતા હોય તેવા સાતા વેદન કરતા હોય તેવા, અસાતા વેદન કરવાવાળા. ઈન્દ્રિયેના ઉપયોગથી ઉપયુક્ત નો ઈન્દ્રિયોના ઉપગવાળા સાકર પગ એટલે કે જ્ઞાનપયોગવાળા અનાકારો ગગ એટલે કે દશનો પગવાળા જેમાં કોણ જેનાથી અલ્પ पधारे-तुझ्य-अथवा विशेषाधि छ. ?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે- હે ગૌતમ સૌથી ઓછા જીવ આયુકર્મને બંધ કરવાવાળા છે. કેમકે આયુકમના બંધને કાલ પ્રતિનિયત અને સ્વલ્પ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
