________________
२६६
प्रज्ञापनासूत्रे
वर्तन्ते ते विशेषाधिका भवन्ति, तेभ्योपि 'तिरियलोए असंखेज्जगुणा' तिर्यग्लो के असंख्येय जीवा भवन्ति, उपर्युक्त क्षेत्रद्वयात् तिर्यग्लोक क्षेत्रस्यासंख्येयगुणस्वात्, तेभ्योऽपि 'तेलुक्के असंखेज्जगुणा' त्रैलोक्ये त्रिलोकसंस्पर्शिनः असंख्ये यगुणा जोवा भवन्ति, अत्र विग्रहगत्यापन्ना लोकत्रय संस्पर्शका एव ग्रहीतव्याः, ते च तिर्यग्लोकवर्तिभ्योऽसंख्येयगुणा एव वोध्याः, तेभ्योऽपि 'उइडलोए असंखेज्जगुणा, ऊर्ध्वलोके ऊर्ध्वलोके ऊर्ध्वलोकावस्थिता जीवाः असंख्येयगुणा भवन्ति, उत्पातक्षेत्रस्यातिवहुत्वात्, असंख्येयानां भागानामुद्वर्तनायाश्च संभवात् तेभ्योSपि 'अहोलोए बिसेसाहिया' अधोलोके - अधोलोकवर्तिनो विशेषाधिका जीवा भवन्ति सप्तरज्ज्वधिकस्य अधोलोकस्य कथितत्वात् इत्येवं सामान्येन जीवानां क्षेत्रानुपातेनाल्पबहुत्वं प्रतिपादितम् इति, चतुर्विंशतितम द्वारं समाप्तम् । सू० २९| नैरयिकाद्यल्पबहुत्ववक्तव्यता
मूलम् - खेत्ताणुवाएणं सव्वत्थोवा नेरइया तेलोक्के, अहो - लोय तिरियलोए असंखेजगुणा, अहोलोए असंखेजगुणा, खेत्ताख्यातगुणा हैं, क्योंकि ऊपर जिन दो क्षेत्रों का कथन किया है, उनकी अपेक्षा तिर्यक्लोक का विस्तार असंख्यातगुणा है । तिर्यक्लोक के जीवों की अपेक्षा त्रैलोक्यवर्त्ती जीव असंख्यातगुणा हैं यहां विग्रह गति करते हुए तीनों लोकों को स्पर्श करने वाले जीव ही ग्रहण करना चाहिए और वे तिर्यक्लोकवर्त्ती जीवों से असंख्यात गुणित हैं। उनकी अपेक्षा ऊर्ध्वलोक में असंख्यातगुणा जीव हैं, क्योंकि उपपात क्षेत्र की अत्यन्त बहुलता है और असंख्य भागों की उवर्त्तना का भी संभव है। उनकी अपेक्षा अधोलोक में विशेषाधिक हैं क्योंकि अधोलोक सात रज्जू से भी किंचित् अधिक प्रमाण वाला कहा गया है । इस प्रकार क्षेत्र के अनुसार सामान्य रूप से जीवों का अल्पबहुत्व हुआ ॥ २९ ॥
કેમકે ઊપર જે એ ક્ષેત્રાનુ કથન કર્યુ છે, તેમની અપેક્ષાએ તિય લેાકના વિસ્તાર અસંખ્યાત ગણા છે. તિક લાકના જ્વાની અપેક્ષાએ તૈયલોક વર્તી જીવ અસંખ્યાત ગણા છે, અહિં વિગ્રહ ગતિ કરી રહેલ ત્રણે લેાકને સ્પરા કરનારા
જીવનું જ ગ્રહણ કરવું જોઇએ અને તેતિય કલેકવતી જીવાથી અસંખ્યાત ગુણિત છે. તેમની અપેક્ષાએ અધેલાકમાં વિશેષાધિક છે. કેમકે અધેલેક સાત રજુથી પણ થાડા વિશેષ પ્રમાણુ વાળે કહેવાયેલ છે. આ રીતે ક્ષેત્રના અનુ. સાર સામાન્ય રૂપથી જીવાનુ અલ્પ બહુત્વ થયું ॥ ૨૯ u
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર :૨
