________________
"
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३ सू. २९ क्षेत्रानुसारेणजीवपुद्गलादीनामत्पबहुत्वम् २६५ सप्तरज्जुप्रमाणो बोध्यः, अधोलोकश्च समधिकसप्तरज्जुप्रमाणो वर्तते, तिर्यग्लोकथ तयोर्मध्येऽष्टादशयोजनशतोच्छ्रायो वर्तते तत्र रुचकसमतलाद् भूभागान्नपयोजनशतानि गमनानन्तरं ज्योतिश्चक्रस्योपरितनं तिर्यग्लोकसम्बन्धि एकप्रादेशिकमाकाशप्रतरं तिर्यग्लोकप्रतरं वर्तते, तस्य चोपरितनम् एकप्रादेशिकमाकाशप्रतरम् ऊर्ध्वलोक प्रतरम् वर्तते, ते द्वे अपि ऊर्ध्वलोकतिर्यग्लोको व्यपदिश्यते, तत्र विद्यमाना जीवाः सर्वस्तोका भवन्ति, तेभ्योऽपि 'अहोलोय तिरियलोए विसेसाहिया' अधोलोकतिर्यग्लोके जीवाः विशेषाधिका भवन्ति, अधोलोकस्योपरितने एक प्रादेशिके आकाशप्रदेशप्रतररूपे तिर्यग्लोकस्य सर्वाधस्तने एक प्रादेशिके आकाशप्रदेशप्रतररूपे चाधोलोकतिर्यग्लोके ये विग्रहगत्या तत्रस्थतया वा
ऊपर ऊर्ध्वलोक है । ऊर्ध्वलोक कुछ अधिक सात रज्जु प्रमाण है और अधोलोक कुछ अधिक सात रज्जु प्रमाण है । इन दोनों के मध्य में अठारह सौ योजन ऊंचा तिर्यक्लोक है । रुचक के समतल भूमिभाग से नौ सौ योजन जाने पर, ज्योतिश्चक्र के ऊपर तिर्यक्लोक संबंधी आकाश प्रतर है जो एक प्रादेशिक है । वह तिर्यक्लोक का प्रतर है । इसके ऊपर का एक प्रदेशी आकाश प्रतर ऊर्ध्वलोक प्रतर कहलाता है । इन्हीं दोनों प्रतरों को 'ऊर्ध्वलोक तिर्यक्लोक' कहते हैं । इस ऊर्ध्वलोक तिर्यक्लोक में सब से कम जीव हैं। उनकी अपेक्षा अधोलोक - तिर्यक्लोक में जीव विशेषाधिक हैं । अधोलोक के ऊपर का एक प्रदेशी आकाश प्रतर और तिर्यक्लोक के नीचे का एक प्रदेशी आकाशप्रतर 'अधोलोक तिर्यक्लोक' कहलाता है । विग्रहगति करते हुए या वहीं पर स्थित जीव विशेषाधिक है। तिर्यक्लोक में जीव उनकी अपेक्षा असं
લાક કાંઇક અધિક સાત રજ્જુ પ્રમાણ છે. આ મન્નેની વચમા અઢાર સા ચેાજન ઊંચા તિર્યંક લેક છે. રૂચકના સમતલ ભૂમિભાગથી નવસે ચેાજન જવાથી જ્યાતિષ્ઠ ચક્રના ઊપર તિકલાક સમ્બન્ધી આકાશ પ્રતર છે જે એક પ્રાદેશિક છે. તે તિર્થંકલેાકનુ પ્રતર છે. તેના ઉપરનુ એક પ્રદેશી આકાશ પ્રતર ઊલાક પ્રતર કહેવાય છે. આ બન્ને પ્રતાને ઊર્વીલાક તિ કલાક હે છે. આ ઊર્ધ્વલેાક તિ કલાકમાં સૌથી ઓછા જીવ છે. તેમની અપેક્ષાએ અધેાલાક તિય કલાકમાં જીવ વિશેષાધિક છે. અપેાલેક ઊપરનુ એક પ્રદેશી આકાશ પ્રતર અને તિ કલાકના નીચેનું એક પ્રદેશી આકાશ પ્રતર અધેલેાક તિય કલાક કહેવાય છે. વિગ્રહ ગતિ કરતા અગર ત્યાંજ સ્થિત જીવ વિશેષાધિક છે. તિય કલેાકમાં જીવ તેમની અપેક્ષાએ અસ ંખ્યાત ગણા છે’
प्र० ३४
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર :૨
