________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३ सू.१ दिगनुपातेनाल्पवहुत्वम् द्वादम्२०, 'अथिए' एकविंशम् अस्तिकायद्वारम् २१, 'चरिमे' द्वाविंशम् चरमद्वारम् २२, जीवे य' त्रयोविंशम् जीवद्वारश्च२३, 'खित्त' चतुर्विशम् क्षेत्रद्वारम्२४, 'बंधे' पञ्चविंशम् बन्धद्वारम् २५, 'पुग्गल' पइविंशम् पुद्गलद्वारम्२६, 'महदंडए चेव' सप्तविंशम् महादण्डकद्वारम् चैव२७ अधित्य पृथिवीकायिकादीना मल्पबहुत्वादिकं प्ररूपयिष्यते इत्याशयः ।
दिगनुपातेनाल्पबहुखवक्तव्यतामूलम्-दिसाणुवाएणं सव्वत्थोवा जीवा पच्छिमेणं विसेसाहिया, दाहिणेणं विसेसाहिया, उत्तरेणं विसेसाहिया ॥सू०१॥
छाया-दिगनुपातेन सर्वस्तोका जीवा पश्चिमेन, पौरस्त्येन विशेषाधिकाः दक्षिणेन विशेषाधिकाः, उत्तरेण विशेषाधिकाः ॥सू० १॥
टीका-प्रथमे आचाराङ्गे दिशामनेकप्रकारेण वर्णनं कृतम्, तत्र प्रकृते क्षेत्र दिशां नियतत्वात्, अन्यासाश्च प्रायोऽनवस्थितत्वात् अनुपयुक्तत्वाच्च तासामेव संज्ञीद्वार (२०) भवसिद्धिकद्वार (२१) अस्तिकायद्वार (२२) चरमद्वार (२३) जीवद्वार (२४) क्षेत्रद्वार (२५) बन्धद्वार (२६) पुद्गल
और (२७) महादण्डक द्वार । इन सत्ताईस द्वारों के आधार से पृथिवीकाय आदि के अल्पबहुत्व की प्ररूपणा की जाएगी।
दिशा के अनुपात से अल्पबहुत्व शब्दार्थ-(दिसाणुचाएणं) दिशा की अपेक्षा से (सव्वत्थोवा) सब से कम (जीवा) जीव (पच्छिमेणं) पश्चिम दिशा में हैं (पुरच्छिमेणं) पूर्व दिशा में (विसेसाहिया) विशेषाधिक हैं (दाहिणेणं) दक्षिण में (विसेसाहिया) विशेषाधिक हैं (उत्तरेणं) उत्तर में (विसेसाहिया) विशेषाधिक हैं। પરીત અર્થાત્ પ્રત્યેક શરીર અને શુકલ પાક્ષિકદ્વાર (૧૭) પર્યાપ્તદ્વાર (૧૮) સૂક્ષ્મ द्वा२ (१८) संजीद्वा२ (२०) मसिद्विद्वा२ (२१) मस्तिया२ (२२) यम દ્વાર (૨૩) જીવ દ્વાર (૨૪) ક્ષેત્રદ્વાર (૨૫) બન્ધદ્વાર (૨૬) પુદ્ગલકાર અને (૨૭) મહાદંડકદ્વાર. આ સત્યાવીસ દ્વારોના આધારે પૃથ્વીકાય આદિના અલ્પ બહુત્વની પ્રરૂપણ કરાશે.
દિશાના અનુપાતથી અલ્પ બહુ साथ-(दिसाणुवाएणं) हिशानी अपेक्षाये (सव्यत्थोषा) माथी छ। (जीवा) ७१ (पच्छिमेणं) पश्चिम दिशामा छ (पुरच्छिमेणं) पूहिशामi (विसे साहिया विशेषाधि छे (दाहिणेणं) दक्षिणमा (विसेसाहिया) विशेषाधि छ (उत्तरेणं) उत्तरमा (विसेसाहिया) विशेषाधि छ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨