________________
११४
प्रज्ञापनासूत्रे
'अप्पा वा, बहुया या, तुल्ला वा विसेसाहिया वा' अल्पा वा, बहुका वा, तुल्या या, विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवान् उत्तरयति- 'गोयमा' हे गौतम ! 'सव्यस्थोवा सुहुम तेउकाइया अपज्जत्तगा' सर्वरतोकाः-सर्वेभ्योऽल्पाः सूक्ष्मतेजाकायिकाः अपर्याप्तकाः भवन्ति, तेभ्योऽपि 'मुहुम पुढ विकाइया अपज्जत्तगा विसेसाहिया' सूक्ष्म पृथिवी कायिकाः अपर्याप्तकाः विशेषाधिका भवन्ति, नेभ्योऽपि 'सुहुम आउकाइया अपज्जत्तगा विसेसाहिया' सूक्ष्माप्कायिकाः अपर्यासका विशेषाधिका भवन्ति, तेभ्योऽपि 'मुहुम बाउकाइया अपज्जत्तगा विसेसाहिया' सूक्ष्म वायुकायिकाः अपर्याप्तकाः विशेषाधिकाः किश्चिदधिका भवन्ति, तेभ्योऽपि 'मुहुम तेउकाइया अपज्जत्तगा संखेज्जगुणा' सूक्ष्म तेजाकायिकाः अपर्याप्तकाः संख्येयगुणा भवन्ति, तेभ्योऽपि 'सुहुम पुढ विकाइया पज्जत्तगा विसेसाहिया' सूक्ष्म पृथिवीकायिकाः पर्याप्तकाः विशेषाधिका भवन्ति, तेभ्योऽपि 'मुहुम आउकाइया पज्जत्तगा विसेसाहिया' सूक्ष्माप्कायिकाः पयाप्तका विशेषाधिका भवन्ति, तेभ्यः 'सुहम वाउकाइया पज्जत्तगा विसेसाहिया सूक्ष्म : वायुकायिकाः पर्याप्तका विशेषाधिका भवन्ति, तेभ्योऽपि 'मुहुम निगोदा अपवनस्पतिकायिक और सूक्ष्म निगोद के पर्याप्तकों और अपर्याप्तकों में कौन किस से अल्प, बहुत, तुल्य या विशेषाधिक हैं ? भगवान उत्तर देते हैं-हे गौतम ! सब से कम तेजस्कायिक अपर्याप्त हैं, उन की अपेक्षा सूक्ष्म पृथिवीकायिक अपर्याप्त विशेषाधिक हैं उनकी अपेक्षा सूक्ष्म अप्कायिक अपर्याप्त विशेषाधिक हैं, उनकी अपेक्षा सूक्ष्म वायुकायिक अपर्याप्त विशेषाधिक हैं, उनकी अपेक्षा सूक्ष्म तेजस्कायिक पर्याप्त संख्यातगुणा अधिक हैं, उनकी अपेक्षा सूक्ष्मपृथिवीकायिक पर्याप्त विशेषाधिक हैं, उनसे सूक्ष्म अप्कायिक पर्याप्त विशेषाधिक हैं, उनसे सूक्ष्म वायुकायिक पर्याप्त विशेषाधिक हैं, उनकी अपेक्षा सूक्ष्म
સ્પતિકાયિક અને સૂક્ષ્મ નિગોદના પર્યાપ્તક અને અપર્યાપ્તકમાં કેણ કેનાથી અલ્પ, ઘણા, તુલ્ય અને વિશેષાધિક છે ?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છેઃ-હે ગૌતમ ! બધાથી ઓછા તેજસ્કાયિક અપર્યાપ્તક છે; તેમની અપેક્ષાએ સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક અપર્યાપ્તક વિશેષાધિક છે, તેમની અપેક્ષાએ સૂકમ જળકાયિક અપર્યાપ્ત વિશેષાધિક છે, તેમની અપે. ક્ષાએ સૂમ વાયુકાયિક અપર્યાપ્ત વિશેષાધિક છે; તેમની અપેક્ષાએ સૂક્ષ્મ તેજસ્કાયિક પર્યાપ્ત સંખ્યાતગણું અધિક છે, તેમની અપેક્ષાએ સૂકમ પૃથ્વીકાયિક પર્યાપ્ત વિશેષાધિક છે; તેમનાથી સૂક્ષ્મ અય્યાયિક પર્યાપ્ત વિશેષાધિક છે; તેમનાથી સૂક્ષ્મ વાયુકાયિક પર્યાપ્ત વિશેષાધિક છે, તેમની અપેક્ષાએ સૂમ નિગોદના અપર્યાપ્તક સંખ્યાતગણું અધિક છે; તેમની અપેક્ષાએ સૂફમ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨