________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ६ सू.१० असुरकुमाराद्युपपातनिरूपणम् १०६३
टोका-अथासुरकुमारादीनामुपपात वक्तव्यतामाह-'असुरकुमारा णं भंते ? कओहिंतो उववज्जति ? गौतमः पृच्छति-हे-भदन्त ! असुरकुमाराः खलु केभ्य उपपद्यन्ते ? भगवान्-आह-'गोयमा । हे गौतम ! 'नो नेरइएहिंतो उववज्जति' नो नैरयिकेभ्योऽसुरकुमारा उपपद्यन्ते अपितु 'तिरिक्खजोणिएहितो उववज्जंति' तिर्यग्योनिकेभ्योऽसुरकुमारा उपपद्यन्ते, 'मणुस्सेहिंतो उववज्जति' मनुष्येभ्योऽसुरकुमारा उपपद्यन्ते, 'नो देवेहितो उववज्जति' नो देवेभ्योऽसुरकुमारा उपपधन्ते, 'एवं जहितो नेरइयाणं उववाओ तेहितो असुरकुमाराणवि भाणियव्यो' एवम् पूर्वोक्तरीत्या, येभ्यो नैरयिकाणामुपपात उक्तस्तेभ्योऽसुरकुमाराणामपि उपपातो भणितव्यः, किन्तु-' नवरं असंखेजवासाउय अकम्मभूमग अंतर दीवगम(बेइंदिया तेइंदिया चउरिंदिया) द्वीन्द्रिय, त्रीन्द्रिय, चतुरिन्द्रय (एते जहा तेउवाउ) ये तेजस्काय, वायुकाय के समान (देववज्जेहिंतो भाणियव्वा) देवों को छोडकर कहना चाहिए। ___टीकार्थ-अब असुरकुमार आदि के उपपात की वक्तब्यता प्रारंभ
की जाती है-श्रीगौतमस्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! असुरकुमार किन से उत्पन्न होते हैं ? अर्थात् किस-किस पर्याय के जीव मर कर असुरकुमार के रूप में उत्पन्न हो सकते हैं ? __ भगवान् उत्तर देते है-हे गौतम ! असुरकुमार नारकों से उत्पन्न नहीं होते, किन्तु तिर्यग्योनिकों और मनुष्यों से असुरकुमार उत्पन्न हो सकते हैं, देवों से उत्पन्न नहीं होते । इस प्रकार जिन-जिन से नारकों का उपपात कहा है, उन-उनसे असुरकुमारों का भी उपपात कहना चाहिए । विशेषता यह है कि असंख्यातवर्ष की आयु वाले अकर्म
यि पृथ्वीयाना समान (बेइंदिया तेइंदिया चउरि दिया) द्वीन्द्रिय, त्रीन्द्रिय यतुरिन्द्रिय (एते जहा तेउ वाउ) 24ते४२४ाय वायुयना समान (देववज्जे हिंतो भाणियव्वा) हेयोने छ।डीने ४१ नये
ટીકાર્થ–હવે અસુરકુમાર આદિના ઉપપાતની વક્તવ્યતા પ્રારંભ કરાય છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે...હે ભગવન્! અસુરકુમાર કેનાથી ઉત્પન્ન થાય છે ? અર્થાત્ કયા કયા પર્યાયના જીવ મરીને અસુરકુમારના રૂપમાં ઉત્પન્ન થઈ શકે છે?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે –હે ગૌતમ! અસુરકુમાર નારકાથી ઉત્પન્ન નથી થતા, પરંતુ તિર્યાનિકે અને મનુષ્યોથી ઉત્પન્ન થઇ શકે છે, દેથી ઉત્પન્ન નથી થતા. એ રીતે જેના જેનાથી નારકોને ઉપપાત કહ્યો છે તેને તેનાથી અસુરકુમારને પણ ઉપપાત કહેવો જોઈએ. વિશેષતા એ છે કે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
