________________
प्रमैयबोधिनी टीका पद ६ सू.७ नैरयिकाणामेकसमयोद्वर्तनानिरूपणम् ९९५ तरौपपातिकाः नवरं ज्योतिष्कवैमानिकानां च्यवनेन अभिलापः कर्तव्यो द्वारम् । ___टीका-अथ नैरयिकादीनामेकसमयेनोद्वर्तनां प्ररूपयितुमाह-'नेरइयाणं भंते ! एगसमएणं केवइया उवट्टति ?' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! नैरयिकाः खलु एकसमयेन कियन्तः उद्वर्तन्ते ? भगवान् आह-'गोयमा' हे गौतम ! 'जहण्णेणं एको वा दो वा, तिन्नि वा, उकोसेणं संखेज्जा वा, असंखेजा वा उव{ति' जघन्येन एको वा द्वौ वा, त्रयो वा, उत्कृष्टेन संख्येया वा असंख्येया वा नैरयिका एकस्मिन् समये उद्वर्तन्ते, ‘एवं जहा उववाओ भणिओ तहा उवढणा वि भाणियव्या' एवम् पूर्वोक्तरीत्या यथा उपपातो भणितस्तथोद्वर्तनापि नैरयिकादीनाम् भणितव्या-वक्तव्या, 'जाव अणुत्तरोववाइया' यावत्-असुरकुमारादि दशभवनपति पृथिवीकायिकादि पञ्चैकेन्द्रियविकलेन्द्रिय पञ्चेन्द्रियसंमूच्छिमतिर्यग्योनिकगर्भव्युत्क्रान्तिकपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिक संमूच्छिममनुष्यवानव्यन्तरज्योति
कसौधर्मेशानसनत्कुमारमाहेन्द्रब्रह्मलोकलान्तकमहाशुक्रसहस्रारकल्पदेवगर्भव्यु - स्क्रान्तिकमनुष्यानतप्राणतारणाच्युतप्रैवेयकानुत्तरौपपातिकाः चतुर्विंशतिदण्डक. पदप्रतिपाद्याः वक्तव्याः किन्तु ‘णवरं' जोइसियवेमाणियाणं चयणेणं अहिलावो काययो' नवरम्-विशेषस्तु ज्योतिष्कवैमानिकानां च्यवनेन अभिलापः कर्तव्योन तु उद्वर्तनया, तेपां च्यवनस्यैव संभवेन उद्वर्तनाया असंभवादित्याशयः तदभिलापस्तु ज्योतिष्काः खलु भदन्त ! एकसमयेन कियन्तश्च्यवन्ति ? गौतम ! जघन्येन एको वा, द्वौ वा, त्रयो वा, उत्कृष्टेन संख्येया एकस्मिन् समये ज्योतिष्काश्च्यवन्ति, एवं वैमानिकानामपि अभिलापोऽवसेयः, 'दारं' इति चतुर्थ द्वारं समाप्तम् ॥० ७॥
पञ्चमद्वारवक्तव्यता मूलम्-नेरइयाणं भंते ! कयोहिंतो उववज्जं ते ? किं नेरइएहिंतो उववज्जति तिरिक्ख जोगिएहिंतो उववज्जंति, मणुभी कहनी चाहिए (जाव अणुत्तरोववाइया) यावत् अनुत्तरोपपातिकतक (नवरं जोइसिय वैमाणियाणं चयणेणं अहिलावो कायव्यो) विशेष यह कि ज्योतिष्क और वैमानिकों के लिए 'च्यवन' शब्द का प्रयोग करना चाहिए ॥ द्वार ॥ ७ ॥ (जहा) 24 (उववाओ भणिओ) ५id हो (तहा) ते रीते (उच्वट्टणा वि भाणियव्वा) वतन ५ ४वी से (जाव अणुत्तरोववाइया) मनुत्त। ५पाति पयत (नवरं जोइसिय वेमाणियाणं चयणेणं अहिलावो कायव्यो) विशेष એ કે જ્યોતિષ્ક અને વૈમાનિકેના માટે “ચ્યવન” શબ્દ પ્રયોગ કરે જોઈએ છા
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
