________________
९५२
प्रज्ञापनासत्रे
णं भंते ! आरणाच्चुयाणं देवाणं पजत्तापज्जत्ताणं' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! कुत्र खलु-कस्मिन् स्थले आरणाच्युतानाम् देवानां पर्याप्तापर्याप्तानाम् 'ठाणा पण्णत्ता' स्थानानि-स्थित्ययेक्षया स्वस्थानानि प्रज्ञप्तानि-प्ररूपितानि सन्ति ? तदेव विशदयितुं प्रकारान्तरेण पृच्छति-'कहि णं भंते ! आरणाच्चुया देवा परिवसंति' हे भदन्त ! कुत्र खलु-कस्मिन् स्थले, आरणाच्युता देवाः परिवसन्ति ? भगवान् उत्तरयति-'गोयमा' हे गौतम ! 'आणयपाणयाणं कप्पाणं उप्पि' आनतप्राणतयोः कल्पयोरुपरि अर्श्वभागे, 'सपक्खि सपडिदिसिं' सपक्षम्-समानाः पक्षाः-पूर्वपश्चिमदक्षिणोत्तररूपाः पार्थाः यस्मिन् दूरोत्पतने तत् सपक्षम्, सप्रतिदिक्-समानाः प्रतिदिश:-विदिशो यस्मिन् दृरोत्पतने तत् सप्रतिदिक, तद्यथा स्यास्तथा बहूनि योजनलक्षाणि बहुका योजनकोटिकोटी: ऊर्ध्वम् दरमुत्पत्य-उद्गम्य, 'एत्य णं आरणच्चुया नाम दुवे कप्पा पण्णत्ता' अत्र खलु-उपर्युक्तस्थले, आरणाच्युतौ नाम द्वौ कल्पौ प्रज्ञप्तौ, तौ कीदृशौ इत्याह। श्री गौतम स्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! पर्यास और अपप्ति आरण-अच्युत देवों के स्थान कहां कहे हैं ? अर्थात् हे भगवन् ! आरण-अच्युत देव कहां निवास करते हैं ?
श्री भगवान् उत्तर देते हैं-हे गौतम ! आनत-प्राणत नामक कल्पों के ऊपर समान दिशा में और समान विदिशा में बहुत लाख योजन, बहुत करोड योजन, यहां तक कि बहुत कोडाकोडी योजन ऊपर जाकर आरण और अच्युत नामक दो कल्प कहे गए हैं । वे कल्प पूर्व-पश्चिम में लम्बे हैं, उत्तर दक्षिण में विस्तृत (चौडे) हैं, अर्धचन्द्र के आकार के हैं, ज्योतियों के समूह एवं तेजोराशि के समान आभा वाले हैं । उनकी लम्बाई और चौडाई असंख्यात कोडाकोडी योजन 1 શ્રી ગૌતથસ્વામી પ્રશ્ન પૂછે છે–ભગવન્! પર્યાય અને અપર્યાપ્ત આરણ અય્યત દેવોના સ્થાન ક્યાં કહ્યા છે? અર્થાત્ હે ભગવન! આરણ અશ્રુત દેવ ક્યાં નિવાસ કરે છે?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર દે છે–હે ગૌતમ! આનત પ્રાણી નામના કલ્પના ઊપર સમાન દિશામાં અને સમાન વિદિશામાં ઘણું લાખ એજન, ઘણું કરોડ
જન ત્યાં સુધી કે ઘણા કેડાછેડી જન ઊપર દૂર જઈને આરણ અને અશ્રુત નામક બે કલ્પ કહેલા છે ને કપ પૂર્વ પશ્ચિમમાં લાંબા છે, ઉત્તર દક્ષિણમાં લિસ્તૃત છે. અધ ચન્દ્રના આકારના છે. તિઓના સમૂહ તેમજ તેને રાશિના સમાન આભાવાળા છે. તેમની લંબાઈ અને પહોળોઈ અસંખ્યાત કેડા કેડી જનની છે, અને પરિધિપણું અસંખ્યાત કેડા કેડી જનની છે, તે કલ્પ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
