________________
प्रमेयबोधिनी टीका द्वि. पद २ सू.२२ ज्योतिष्कदेव स्थानानि ४९ णाम् यावद् अन्येषाश्च बहूनाम् ज्योतिष्कानाम् देवानां देवीनाच आधिपत्यम् यावद् विहरन्ति ॥सू० २३॥ ___टीका-अथ पर्याप्तापर्याप्तकज्योतिष्काणाम् देवानां स्थानादिकं प्ररूपयितुमाह-'कहि णं भंते ! जोइसियाणं पज्जत्तापज्जत्ताणं ठाणा पण्णत्ता ?' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! कुत्र खलु-कस्मिन् प्रदेशे, ज्योतिष्काणां चन्द्रसूर्यग्रहनक्षत्रताराणां पर्याप्तापर्याप्तानाम् स्थानानि-स्थित्यपेक्षया स्वस्थानानि, प्रज्ञप्तानि-प्ररूपितानि सन्ति ? तदेव प्रकारान्तरेण विशदयितुं पृच्छति 'कहिणं भंते ! जोयसिया देवा परिवसंति हे भदन्त ! कुत्र खलु-कस्मिन् प्रदेशे, ज्योतिष्कश्चन्द्रादयो देवाः परिवसन्ति ? भगवान् उत्तरयति-'गोयमा!' हे गौतम ! 'इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए' अस्याः रत्नप्रभायाः पृथिव्याः 'बहुसमरमणिजाओ' बहुसमरमणीयात्-अत्यधिक कमनीयसमतलाद् ‘भूमिभागाओ' भूमिभागात् भूमिप्रदेशात् 'सत्तणउइजोयणसए' सप्तनवत्यधिकयोजनशतम् 'उर्दू उप्पइत्ता' ऊर्ध्वम् उपरिभागे उत्प्रेत्य-उद्गत्य, देवों का (अन्नेसिं च बहणं जोइसियाणं देवाणं देवीण य) अन्य भी बहुत-से ज्योतिष्क देवा और देवियों का (आहेवच्चं) आधिपत्य (जाव विहरंति) यावत् रहते हैं ॥२३॥
टीकार्थ-अब पर्याप्त और अपर्याप्त ज्योतिष्क देवों के स्थानादि की प्ररूपणा की जाती है श्री गौतम स्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन ! पर्याप्त और अपर्याप्त चन्द्र, सूर्य, ग्रह, नक्षत्र और तारारूप ज्योतिष्क देवों के स्थान कहां कहे गए हैं ? स्पष्टीकरण के लिए पुनः वही प्रश्न दोहराते हैं-हे भगवन् ! ज्योतिष्क देव कहां निवास करते हैं ?
श्री भगवान ने उत्तर दिया-हे गौतम ! इस रत्नप्रभा पृथ्वी के अत्यधिक रमणीय समतल भूभाग से सात सौ नव्वे (७९०) योजन जोइसियाणं देवाणं देवीण य) मने मी agमा ज्योतिष व सने हविया ना (आइवच्च) माधिपत्य ४२।५४ (जाव विहरंति) यावत् वियरे छ ॥ २३ ॥
ટીકાઈ-હવે પર્યાપ્ત તથા અપર્યાપ્ત જ્યોતિષ્ક દેના સ્થાનાદિની પ્રરૂપણું ४शय छे.. 1 શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે હે ભગવન ! પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત ચન્દ્ર, સૂર્ય, ગ્રહ નક્ષત્ર અને તારા રૂપ જયેતિષ્ક દેના સ્થાન કયા કહેલાં છે ? સ્પષ્ટીકરણને માટે ફરી તેજ પ્રશ્નને વિસ્તારે છે-ભગવદ્ ! જતિષ્ક દેવ કયાં નિવાસ કરે છે?
શ્રી ભગવાને ઉત્તર આપે–હે ગૌતમ ! આ રતનપ્રભા પૃથ્વીના અત્યધિક રમણીય સમતલ ભૂભાગથી સાતસો નેવું ૭૯૦ જન ઊપર જઈને એક સે દશ એજનના વિસ્તારમાં અને વિચ્છ અસંખ્યાત તિષ્ક ક્ષેત્રમાં, પતિ
प्र० १०७
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
