________________
प्रमेयबोधिनी टीका द्वि. पद २ सू.२२ पिशाचदेवानां स्थानानि ८२५ 'गोयमा ।' हे गौतम ! 'जंबूढीवे दीवे' जम्बूद्वीपे द्वीपे, 'मंदरस्स पव्वयस्स' मन्दरस्य-मेरोः, पर्वतस्य, 'दाहिणेणं' दक्षिणेन-दक्षिणदिग्भागे 'इमीसे रयणप्पभाए' अस्याः रत्नप्रभायाः 'पुढवीए' पृथिव्याः ‘रयणामयस्स कंडस्स' रत्नमयस्य काण्डस्य ऊर्ध्वभागसमीपस्य 'जोयणसहस्सबाहल्लम्स' योजनसहस्रबाहल्यस्य-सहस्रयोजनविस्तारस्य 'उबरि' उपरि-ऊर्श्वभागे 'एगं जोयणसयं ओगाहित्ता' एकं योजनशतम् अवगाह्य-प्रविश्य, 'हेट्ठा चेगं जोयणसयं वज्जित्ता' अघोभागे चैकं योजनशतं वर्जयित्वा, 'मज्झे अट्ठसु जोयणसएसु' मध्ये-मध्यभागे, अष्टसु योजनशनेषु 'एत्थ णं' अत्र खलु-उपर्युक्तस्थले 'दाहिणिल्लाणं पिसायाणं देवाणं' दाक्षिणात्यानां पिशाचानां देवानाम् 'तिरियमसंखेज्जा' तिर्यगसंख्येयानि 'भोमेजनगरावाससहस्सा' भौमेयनगरावाससहत्राणि 'भवंतीतिमक्खाय' भवन्ति इत्याख्यातं मया महावीरेण, अन्यैश्च तीर्थकृभिः , 'ते णं-भवणा जहा ओहिओ भवणवण्णओ तहा भाणियन्वो-जाव पडिरूवा' तानि खलु भवनानि यथा औधिकः-समुच्चयवानव्यन्तरसम्बधी, प्रकारान्तर से करते हैं-दाक्षिणात्य पिशाच देव कहां निवास करते हैं ?
भगवान् उत्तर देते हैं-हे गौतम ! इस जम्बूद्वीप नामक द्वीप में, मन्दर पर्वत के दक्षिण में, इस रत्नप्रभा पृथ्वी के एक हजार योजन विस्तार वाले रत्नमय काण्ड के ऊपर तथा नीचे के एक-एक सौ योजन भूभाग को छोड कर मध्य के आठ सौ योजनों में दक्षिणात्य विशाच देवों के, तिर्छ लोक में असंख्य लाख नगरावास हैं। ऐसा मैंने तथा अन्य तीर्थंकरों ने कहा है । इन नगरावासों का वर्णन वैसा ही समझ लेना चाहिए जैसा समुच्चय वान-व्यन्तरों के नगरावासों का वर्णन किया गया है । यावत् वे बाहर से गोलाकार हैं, દેવાના સ્થાન કયા કહેલાં છે? આજ પ્રશ્નને પ્રકારાન્તરથી પૂછવામાં આવે છે દાક્ષિણાત્ય પિશાચ દેવ ક્યાં નિવાસ કરે છે?
શ્રી ભગવાન મહાવીર પ્રભુ ઉત્તર આપે છે–હે ગૌતમ! આ જમ્બુદ્વીપ નામના દ્વિીપમાં મન્દર પર્વતની દક્ષિણ બાજુએ, આ રતનપ્રભ પૃથ્વીના એક હજાર એજન વિસ્તારવાળા ૨નમય કાર્ડના ઉપર તથા નીચેના એક એક સે જન ભૂ ભાગને છેડીને મધ્યને આઠ સે જનમાં દાક્ષિણાત્ય પિશાચ દેવના તિય લોકમાં અસંખ્ય લાખ નગરવાસે છે. તેવું મેં તથા અન્ય તીર્થકરેએ કહ્યું છે. આ નગરવાસેનું વર્ણન તેવુંજ સમજી લેવું જોઈએ કે જેવાં સમુચ્ચય વનવ્યન્તરના નગરાવાસનું વર્ણન પહેલાં કરેલું છે. તે બાહરથી ગળાકાર છે
प्र० १०४
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
