________________
प्रमेयबोधिनी टीका द्वि. पद २ सू.१९ नागकुमारदेवानां स्थानानि ७५७ नागकुमाराणाम् 'देवाणय' देवीणय' देवानाच देवीनाच आहेवच्चं पोरेवच्चं कुव्यमाणे विहरइ' आधिपत्यम् पौरपत्यम् कुर्वन् विहरति, अथोचरदिग्वासिनां नागकुमाराणां स्थानादिकं प्ररूपयति-'कहि णं भंते ! उत्तरिल्लाणं णागकुमाराणं' हे भदन्त ! कुत्र खलु-कस्मिन् प्रदेशे, औत्तराहाणाम् उत्तरदिवासि. नाम् नागकुमाराणाम् देवाणं' 'देवानाम् 'पजत्तापज्जताणं' पर्याप्तापर्याप्तानाम् 'ठाणा पण्णत्ता' स्थानानि प्रज्ञप्तानि ? तदेव प्रकारान्तरेण पृच्छति-'कहि णं भंते ! उत्तरिल्ला नागकुमारा देवा-परिवसंति' हे भदन्त ! कुत्र खलु-कस्मिन् प्रदेशे
औत्तराहाः उतरदिग्वासिनो नागकुमारा देवाः परिवसन्ति ? भगवान् उत्तरयति-'गोयमा !' हे गौतम ! 'जंबूद्दीवे दीवे' जम्बूद्वीपे द्वीपे 'मंदरस्स-पव्ययस्स' मन्दरस्य-मेरोः, पर्वतस्य ,उत्तरेणं' उत्तरेण, उत्तरदिग्भागे 'इमी से रय. णप्पभाए पुढवीए' अस्याः रत्नप्रभायाः पृथिव्याः 'असीउत्तरजोयणसयसहस्स बाहल्लाए' अशीतिसहस्रोत्तरयोजनशतसहस्रबाहल्यायाः-अशीतिसहस्राधिकलक्षयोजनविस्तरायाः ‘उवरि' उपरि, उर्वभागे 'एगं जोयणसहस्सं ओगाहित्ता' एक योजनसहस्रम् अवगाह्य-प्रविश्य, 'हेटाचेगं जोयणसहस्सं वजित्ता' अध. अग्रेसर करता हे । ___ अब उत्तरदिशा के नागकुमारों के स्थान आदि की प्ररूपणा की जाती है। श्री गौतम स्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! उत्तरदिशा के पर्याप्त और अपर्याप्त नागकुमार देवों के स्थान कहां हैं ? प्रकारान्तर से फिर पूछते हैं-हे भगवन् ! उत्तर दिशा के नागकुमार किस प्रदेश में निवास करते हैं ? भगवान ने उत्तर दिया-हे गौतम ! जम्बूद्रोप नामक द्वीप में, मेरुपर्वत से उत्तर में, एक लाख अस्सी हजार योजन मोटी इस रत्नप्रभा पृथ्वी के ऊपर और नीचे के एक-एक हजार योजन भाग को छोड कर मध्य के एक लाख अठहत्तर हजार योजन के प्रदेश में उत्तर દેવીના અધિપતિત્વ. અગ્રેસરવના કરે છે.
હવે ઉત્તર દિશાના નાગકુમારોના સ્થાન આદિની પ્રરૂપણ કરાય છે. શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે હે ભગવન્ ! ઉત્તરદિશાના પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત નાગકુમાર દેવોના સ્થાન કયાં છે? અર્ધા–હે ભગવન ઉત્તરદિશાના નાગકુમાર દેવ કયાં પ્રદેશમાં નિવાસ કરે છે ?
શ્રી ભગવાને ઉત્તર આપ્યો–હે ગૌતમ ! જમ્બુદ્વીપ નામક દ્વીપના મેરૂ પર્વતથી ઉત્તરમાં એકલાખ એંસી હજાર જન મેટી આ રત્નપ્રભ પૃથ્વીના ઊપર અને નીચેના એક એક હજાર એજન. ભાગને છોડીને વચલા એક
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
