________________
प्रमेयबोधिनी टीका द्वि. पद २ सू.१८ असुरकुमारदेवानां स्थानानि ७३१ प्रवादितरवेण दिव्यान् भोगभोगान् ‘भुंजमाणा विहरंति' भुञ्जानाः, विहरन्तितिष्ठन्ति, 'एएसि णं' एतेषां खलु दाक्षिणात्यानाम् असुरकुमाणाम् देवानाम् 'तहेव' तथैव सामान्यासुरकुमार देव वदेवतायत्तीसगलोगपाला' त्रायस्त्रिंशकलोकपाला 'भवंति' भवन्ति, ‘एवं सव्वत्थ भाणियव्यं' एवं रीत्या सर्वत्र स्थलेषु भणितव्यम्-वक्तव्यम्, अथ दाक्षिणात्यासुरकुमारेन्द्रं चमरं वर्णयितुमाह-'भवणवासीणं चमरे' भवनवासी खलु चमरः 'इत्थ' अत्र दक्षिण दिग्भागे 'अमुरकुमारिंदे असु. रकुमारराया' असुरकुमारेन्द्रः, असुरकुमारराजः 'परिवसति' परिवसति स खलु चमरः कीदृशः इत्याह-'काले' कृष्णवर्ण', 'महानीलसरिसे' महानीलसदृशः, 'जाव पभासे माणे' यावत्-नीलगुटिकागवलातसीकुसुमप्रकाशः, विकसितशतपत्रनिर्मलेषत् सितरक्तताम्रनयनः, गरुडायतर्जुतुङ्गनासः, उपचित्तशिलाप्रवालबिम्बफलसन्निभाधरौष्ठः, पाण्डुरशशिसकलविमलनिर्मलदधिधनशंखगोक्षीरकुन्ददका अनुभव करते रहते हैं और दिव्य भोगोपभोगों को भोगते हैं।
इन दक्षिण दिशा के असुरकुमार देवों के सामान्य असुरकुमार देवों की तरह त्रायस्त्रिंशक और लोकपाल होते हैं । इस प्रकार सभी स्थलों में कह लेना चाहिए । ____ अब दक्षिण दिशा के असुरकुमारों के इन्द्र चमरेन्द्र का वर्णन करते हैं-दक्षिण दिशा में चमर नामक असुरकुमारेन्द्र एवं असुरकुमारों का राजा है । वह चमरेन्द्र कृष्णवर्ण है, महानील के समान है, यावत् नील की गुटिका, भैंस के सींग, एवं अलसी के फूल के समान वर्ण वाला है। उसके नेत्र विकसित कमल के समान, किंचित श्वेत, रक्त और ताम्रवर्ण के हैं। नासिका गरुड को नासिका के समान सरल, लम्बी और ऊंची है । पुष्ट मूगा तथा बिम्बफल के समान अधरोष्ठ है। श्वेत, विमल एवं निर्मल चन्द्रखण्ड, जमे हए આનંદને અનુભવ કરતા રહે છે. અને દિવ્ય ભેગપભેગોને ભેગવે છે.
આ દક્ષિણ દિશાના અસુરકુમારને સામાન્ય અસુરકુમારની જેમ ત્રાય ઢિશક અને લેકપલ હોય છે. એ પ્રકારે બધાં સ્થળોમાં કહીલેવું જોઈએ.
હવે દક્ષિણ દિશાના અસુરકુમારના ઈન્દ્ર ચમરનું વર્ણન કરે છે. દક્ષિણદિશામાં અમર નામના અસુરકુમારે અસુરકુમારોના રાજા છે. તે ચમરેન્દ્ર કાળા રંગના છે, મહાનલના સમાન છે. નીલની ગોળી ભેંસના શિંગડા અને અળસીના ફૂલની સમાન રંગ વાળા છે. તેમના નેત્ર ખીલેલાં કમળના સમાન કાંઈક વેત રક્ત અને તામ્ર વર્ણન હોય છે. નાસિકા ગરૂડની નાસિકાના સમાન સરલ લાંબી અને ઊંચી હોય છે. પુષ્ટ પ્રવાલ તથા બિસ્મફળના
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
