________________
७३०
प्रज्ञापनास्त्रे
विलोगस्स असंखेज्जइभागे' त्रिष्वपि स्वस्थानोपपातसमुद्घातरूपेषु स्थानेषु लोकस्य असंख्येयभागः-असंख्येयतमो भागो वक्तव्यः इत्याशयः ' तत्थ णं बहवे - दाहिणिल्ला' तत्र खल- उपर्युक्तस्थानेषु, बहवो दाक्षिणात्याः 'असुरकुमारा देवा' असुरकुमाराः देवाः, 'देवीओ' देव्यश्च 'परिवसंति' परिवसन्ति, ते चासुरकुमारा दाक्षिणात्याः देवा: 'काला' कृष्णा: 'लोहियक्खा' लोहिताक्ष विम्बष्ठाः 'तहेव जाव' तथैव पूर्वोक्तासुरकुमार वर्णनव देव वर्णनं कर्तव्यम्, यावत् - धवलपुष्पदन्ताः, असितकेशाः बामे एककुण्डलधराः, आर्द्रचन्दनानुलितगात्रा: ईपच्छिलन्धपुष्पप्रकाशानि अक्लिष्टानि सूक्ष्माणि वस्त्राणि प्रवराणि परिहितवन्तः, प्रथमं वयश्चातिक्रान्ताः, द्वितीयञ्चवयः असंप्राप्ताः भद्रे यौवने वर्तमानाः इत्यादि पूर्वोक्तविशेषणविशिष्टाः सन्तो महताऽहतनाटयगीतवादिततन्त्रीतलतालत्रुटितघनमृदङ्गपटु क्षाओं से अर्थात् उपपात, समुद्घात तथा स्वस्थान की अपेक्षा लोक के असंख्यातवें भाग में हैं। इन उपर्युक्त स्थानों में बहुत-से दाक्षिणात्य असुरकुमार देवों तथा देवियों का निवास है ।
वे दक्षिण दिशा के असुरकुमार देव वर्ण से काले हैं, लाल नेत्रों वाले हैं, विम्बफल के समान होठ वाले हैं, इत्यादि असुरकुमारों के वर्णन के समान इनका भी वर्णन समझ लेना चाहिए, यावत् श्वेत पुष्प के समान दांतों वाले, कृष्ण केशों वाले, वायीं ओर एक कुंडल को धारण करने वाले, सरस चन्दन से लिप्त अंगोपांगों वाले, तथा शिलिन्ध पुष्प के समान आनन्दप्रद बारीक वस्त्रों के धारक होते हैं । वे प्रथम एवं द्वितीय वय के मध्य में-भद्र यौवन में सदा वर्त्तमान रहते हैं । इत्यादि पूर्वोक्त सभी विशेषणों से युक्त वे देव नाट्य, संगीत तथा वीणा, तल, ताल, मृदंग आदि के वादन की मधुर ध्वनि के आनन्द સમુદ્ાત તથા સ્વસ્થાનની અપેક્ષાથી લેાકના અસંખ્યાતમા ભાગમાં છે. આ પૂર્વોક્ત સ્થાનામાં ઘણાજ દાક્ષિણાત્ય અસુરકુમાર દેવા તથા દૈવીયાના નિવાસ છે.
વાળા
તે દક્ષિણદિશાના અસુરકુમારદેવ રંગે કાળા છે. લાલ નેત્રાવાળા છે, બિમ્બફળના સમાન હાઇ વાળા છે. એમ અસુરકુમારાના વર્ણનની જેમ આનું પણ વ ન સમજી લેવું જોઇએ, શ્વેત પુષ્પોના સમાન દાંત કૃષ્ણ કેશ વાળા, ડાબી બાજુએ એક કુંડળ ને ધારણ કરનારા, સરસ ચંદનથી લિમ અંગાપાંગ વાળા તથા શિલિન્ત્ર પુષ્પની જેમ આનન્દ દાયક ઝીણાં વસ્ત્રોને ધારણ કરનાર હેાય છે. તેએ પહેલી અને ખીજી વયની મધ્યમાં ભદ્રયૌવનમાં સદા વર્તમાન રહે છે. ઇત્યાદિ પૂર્વોક્ત ખધાંવિશેષણાથી યુક્ત તે દેવા નાટચ, સ'ગીત, તથા વીણા, તલ, તાલ મૃદૅ ંગ આદિના વાદનની મધુર ધ્વનિના
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
