________________
प्रज्ञापनासूत्रे 'पञ्चकं द्वादशकं खलु सप्तकं द्वात्रिंशच्च वृत्तेण त्रिकं षट्रकं पञ्चत्रिंशञ्चत्वारश्च भवन्ति व्यस्रे' ॥२॥ 'नव चैव तथा चत्वारः सप्तविंशतिश्चाष्टौ चतुरस्त्रे । त्रिकं द्विकं पञ्चदशैव च षट्र चैवायते भवन्ति ॥३॥ 'पञ्च चत्वारिंशद् द्वादशकं तथा चैव चायते भवन्ति ।
विंशति श्चत्वारिंशत् परिमण्डले च संस्थाने ॥४॥इति॥सू०५॥ अथैषां वर्णादीनामेव परस्परं संवेधमाह-'जे वण्णओ' इत्यादि । मूलम्-'जे वण्णओ कालवण्णपरिणया ते गंधओ सुब्भिगंधपरिणयावि१' दुन्भिगंधपरिणयावि २, रसओ तित्तरसपरिणयावि कडयरसपरिणयावि२, कसायरसपरिणयावि३, अंबिलरसपरि णयावि४, महुररसपरिणयावि ५।फासओ कक्खडफासपरिणयावि१, मउयफासपरिणयावि २, गुरुयफासपरिणयावि ३, लहुय. होते हैं। इनके दो-दो-भेद हैं, घन और प्रतर । प्रथम अर्थात् परिमंडल संस्थान को छोड़कर शेष चार के ओजः प्रदेश निष्पन्न और युग्म प्रदेश निष्पन्न, ये दो-दो भेद होते हैं ॥१॥
वृत्त संस्थान में पाँच, बारह, सात और बत्तीस होते हैं। तीन छह, पैतीस और चार त्रिकोण में होते हैं ॥२॥
नौ, चार, सत्ताईस और आठ चतुष्कोण से होते हैं, तीन, दो, पन्द्रह और छह आयत संस्थान में होते हैं ॥३॥
पैंतालीस और बारह आयत में तथा बीस और चालीस परिमंडल में होते हैं ॥४॥ सू०४॥ છે. તેઓના બે-બે ભેદ છે,–ઘન અને પ્રતર પ્રથમ અર્થાત્ પરિમંડલ સંસ્થાન ને ત્યજીને શેષ ચારના એજ પ્રદેશ નિષ્પન્ન અને યુગ્લ પ્રદેશ નિષ્પન્ન એ मे-ये मेहमने छ. ॥१॥
વૃત સંસ્થાનમાં પાંચ, બાર, સાત અને બત્રીસ ભેદ હોય છે. ત્રણ, છ, પાંત્રીસ અને ચાર ત્રિકોણમાં હોય છે. પરા
નવ, ચાર, સત્યાવીસ અને આઠ ચતુષ્કણમાં બને છે, ત્રણ, બે, પંદર અને છ આયત સંસ્થાનમાં હોય છે. એવા
પીસ્તાલીસ અને બાર આયતમાં, તથા વીસ અને ચાલીસ, પરિમંડલમાં હોય છે કા સૂ૦ ૪
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
