________________
प्रज्ञापनासने त्रिंशल्लक्षनरकावासाः, शर्कराप्रभायां पञ्चविंशतिर्लक्षाणि, वालुकाप्रभायां पञ्चदशलक्षाणि, पङ्कप्रभायां दशलक्षाणि, धूमप्रभायां त्रीणिलक्षाणि, तमःप्रभायां पञ्चोनं लक्षमेकम्, तमस्तमः प्रभायां पञ्चनरकावासा भवन्तीति फलितम्, 'तेणं नरगा अंतो वट्टा'-ते खलु चतुरशीतिलक्षप्रमाणा नरकावासाः सर्वेऽपि प्रत्येकम् अन्त:आभ्यन्तरे मध्यभागे, वृत्ताः-वृत्ताकाराः, गोलाकारा इत्यर्थः, 'बाहि चउरंसा'बहिर्भागे चतुरस्राकाराः, 'अहे खुरप्पसंठाणसंठिया'-अधः-अधोभागे भूमितले क्षुरप्रसंस्थानसंस्थिताः, क्षुरप्रस्य-आयुध विशेषस्येव यत्संस्थानम् आकारविशेषस्तीक्ष्णतास्वरूपस्तेन संस्थिताः, तेषां हि नरकावासानां भूमितलस्य शर्करावत्वेन मसणखाभावात्, तत्र पादन्यासे शर्करामात्रसंस्पर्शेऽपि क्षुरप्रेणेव पादानां कर्त्तनात, 'निच्चंधयारतमसा-नित्यान्धकारतामसा:- तमसा नित्यान्धकाराः, प्रकाशाभावेन सर्वकालमन्धकारास्तत्र तिष्ठन्ति इत्यर्थः, अतएवाह-'ववगयगह चंद-सूरनक्खत्तजोइसियपहा'-व्यपगतग्रह चन्द्रसूर नक्षत्र ज्योतिषिकपथाः, व्यपगतः-परिभ्रष्टः, ग्रह चन्द्रसूर्यनक्षत्ररूपाणाम् उपलक्षणत्वात् तारारूपाणाश्च ज्योतिष्काणां हैं, वे इस प्रकार हैं-रत्नप्रभा में तीस लाख, शर्कराप्रभा में पच्चीस लाख, वालुकाप्रभा में पन्द्रह लाख, पंकप्रभा में दश लाख, धूमप्रभा में तीन लाख, तमःप्रभा में पांच कम एक लाख और तमस्तमःप्रभा में केवल पांच नारकावास हैं। __ वे सब नारकावास भीतर से गोलाकार हैं, बाहर से चौकोर हैं
और नीचे तलभाग में क्षुर (खुरपा) के आकार के तीखे हैं । नारका वासों का भूमितल कंकरीला होने से चिकना नहीं होता। यहां पांच रखने पर कंकरों का स्पर्श होते ही ऐसा लगता है जैसे क्षुरम से पैर कट गया हो ! वे सदैव अंधकारमय रहने से अंधेरे में होते है अर्थात् प्रकाश का अभाव होते हैं सदैव वहां अंधकार रहता है । इसी बात રત્નપ્રભામાં ત્રીસ લાખ શર્કરા પ્રભામાં પચીસ લાખ, વાલુકાપ્રભામાં પંદર લાખ પંકપ્રભામાં દશ લાખ, ધૂમપ્રભામાં ત્રણ લાખ, તમ પ્રભામાં પાંચ ઓછા એક લાખ અને તમસ્તમઃ પ્રભામાં કેવલ પાંચ નરકાવાસ છે.
તે બધા નરકાવાસ અંદરથી ગેળાકાર છે. બહારથી ચતુરસ્ત્ર છે અને નીચે તલ ભાગમા અસ્ત્રાના (જયા) આકારના તીણ છે જેવા નારકાવાસેના ભૂમિતલ કાંકરીઓવાળા હેવાથી ચીકણ નથી થતા. ત્યાં પગ રાખવાથી કાંકરા એને સ્પર્શ થતાંજ એવું લાગે છે કે સજાયાથી પગ કપાઈ ગયે હેય તેઓ સદા અંધકારમય રહેવાથી અંધારામાં હોય છે. અર્થાત પ્રકાશને અભાવ હોવાથી સંવ ત્યાં અન્ધકાર રહે છે. એજ વાતને સ્પષ્ટ કરવાને માટે કહ્યું છે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
