________________
प्रमेयबोधिनी टीका प्र. पद १ सू.३८ देशमेदेनार्यादिकनिरूपणम् ४५९ ___ अथ जात्यार्यप्ररूपणार्थमाह-'से किं तं जाइ आरिया ?'--'से' -अथ 'किं तं' के ते-कतिविधाः, जात्यार्याः प्रज्ञप्ताः ? भगवानाह-'जाइ आरिया छविहा पण्णत्ता'-जात्यार्याः षइविधाः प्रज्ञप्ताः, 'तं जहा'-तद्यथा-'अंबढाय'--अम्बष्ठाश्च १, कालिंदाय'-कलिन्दाश्च २, 'विदेहा ३' वैदेहाः, 'वेदंगाइया ४'-वेदङ्गादिकाः, 'हरिया ५' हरिताः, 'चुचुणाचेव ६' चुञ्चुणाश्चैव, 'छएया इब्भजाईओ'-पडे ते इभ्यजातयः-अभ्यर्चनीयमान्य जातयः प्रसिद्धाः, तेन शास्त्रान्तरेषु अनेकजातीनां वर्णनसत्त्वेऽपि लोके एतासामेब अम्बष्ठ-कलिन्द-वैदेह-वेदङ्ग हरित-चुञ्चुणरूपाणाम् अभ्यर्ह-जातित्वेन एताभिः पइभि जर्जातिभिरुपेता जात्यार्या व्यपदिश्यन्ते न शेष जातिमिरुपेता इत्याशयः, प्रकृतमुपसंहरन्नाह'से तं जाइ आरिया'-ते एते-पूर्वोक्ताः पड़ जात्यार्याः प्रज्ञप्ताः, अथ कुलार्यान् प्ररूपयितुमाह-से किं तं कुलारिया ?'-अथ के ते-कतिविधा इत्यर्थः, कुलार्याः ____ अब जाति-आर्य की प्ररूपणा की जाती है । प्रश्न है कि जाति से
आर्य कितने प्रकार के हैं ? भगवान् ने उत्तर दिया-जात्यार्य छह प्रकार के कहे गए हैं। उनके नाम इस तरह हैं-(१) अम्बष्ठ (२) कलिन्द (३) वैदेह (४) वेदंगादिक (५) हरित और (६) चुचुण । ये छह इभ्य अर्थात् माननीय, अचनीय जातियां हैं । अतएव अन्य शास्त्रों में अनेक प्रकार की जातियों का वर्णन उपलब्ध होने पर भी लोक में इन अम्बष्ठ आदि छह जातियों से सम्पन्न जन ही जाति से आर्य कहलाते हैं इनके अतिरिक्त अन्य जाति वाले जात्यार्य नहीं कहलाते। इस प्रकार जात्यार्यों की प्ररूपणा की गई।
अब कुलार्यों की प्ररूपणा की जाती है । प्रश्न है कि कुलार्य अर्थात् હવે-જાતિ-આર્યની પ્રરૂપણ કરાય છે. પ્રશ્ન એ છે કે જાતિથી આર્ય કેટલા પ્રકારના છે?
શ્રી ભગવાને ઉત્તર આપે-જાત્યાયે છ પ્રકારના કહેલા છે, તેઓના નામ આ રીતે છે
(१) २१७४ (२) सिन्६ (3) वैटेड (४) वा४ि (५) डरित अने () ચુંચુણ. આ છ ઇભ્ય અર્થાત્ માનનીય અર્ચનીય જાતીઓ કહેલી છે.
તેથીજ અન્ય શાસ્ત્રીમાં અનેક પ્રકારની જાતિનું વર્ણન ઉપલબ્ધ થવા છતાં પણ લેકમાં આ અમ્બષ્ઠ આદિ છ જાતિના માણસેજ જાતિથી આય કહેવાય છે. એનાથી અતિરિક્ત અન્ય જાતિ વાળા જાત્યાય કહેવાતાય
હવે કુલાની પ્રરૂપણ કરાય છેપ્રશ્ન છે કે કુલાય અર્થાત્ કુળની અપેક્ષાને આય કેટલા પ્રકારના હોય છે?
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
