________________
४४०
प्रज्ञापनासूत्रे क्षेत्रेषु, अन्तर्दीपेष्विव मनुष्याणामुपभोगाः कल्पवृक्षसंपादिता भवन्ति, अन्तरद्वीपापेक्षया विशेषस्तु पञ्चसु हैमवतेषु, पञ्चसु हैरण्यवतेषु मनुष्याणामुत्थान बल. वीर्यादिकं कल्पपादपफलानामास्वादो भूमेर्माधुर्यमित्येवमादिका भावाः पर्यायानविकृत्य अनन्तगुणा अवसे याः, तेभ्योऽपि पञ्चसु हरिवर्षेषु, पञ्चसु रम्यकवर्षेषु अनन्तगुणा भवन्ति, तेभ्योऽपि पञ्चसु उत्तरकुरुषु अनन्तगुणा भवन्ति, इत्येवं रीत्या ‘से तं अकम्मभूमगा'-ते एते-पूर्वोक्ता अकर्मभूमकाः प्रज्ञप्ताः ॥ ०३६॥
मूलम्-से किं तं कम्ममूमगा? कम्ममूमगा पन्नरसविहा पण्णत्ता, तं जहा-पंचहिं भरहेहिं५, पंचहिं एरयएहिं५, पंचहिं महाविदेहि। ३४५-१५। ते समासओ दुविहा पण्णत्ता, तं जहा-आरिया य मिलिक्खू य । से किं तं मिलिक्ख ? मिलि. क्ख अणेगविहा पण्णत्ता, तं जहा-सगा, चिलाया, सबरबवर-मुरंडो-दृ-भंडग-निण्णग- पक्कणिया- कलक्ख-गोड-सि हल-पारसगांधा कोंच-अंबडगदमिल-चिल्लल पुलिंद-आरोसदोब-पोकाण-गंधाहारया बहलिय-अज्झल-रोम-मास - लपपभोग के साधन कल्पवृक्षों से ही सम्पादित होते हैं। हां, अन्तरद्वीपों की अपेक्षा विशेषता यह है कि पांच हैमवत और पांच हैरण्यवत क्षेत्रों में मनुष्यों के उत्थान, बल, वीर्य आदि एवं कल्पवृक्षों के फलों का आस्वाद तथा भूमि का माधुर्य आदि पर्याय की अपेक्षा अनन्तगुणा होता है। यही सब चीजें पांच हरिवर्ष और पांच रम्यक क्षेत्रों में उन से भी अनन्तगुणित अधिक होती हैं और देवकुरु तथा उत्तरकुरु में उनसे भी अनन्तगुणित होती हैं । इस प्रकार यह अकर्मभूमक मनुष्यों की प्ररूपणा हुई ॥३६॥
આ બધાં ક્ષેત્રમાં, ઉત્તર દ્વિીપની જેમ મનુષ્યના ભેગોપગ સાધન કલ્પવૃક્ષેથીજ મેળવાય છે. ઉત્તર દ્વિીપની અપેક્ષાએ વિશેષતા એ છે કે પાંચ હમવત અને પાંચ હૈરણ્યવત ક્ષેત્રમાં મનુષ્યનું ઉત્થાન, બલ’ વીર્ય આદિ તેમજ ક૯પવૃક્ષના ફલેને આસ્વાદ તથા ભૂમિની મધુરતા વિગેરે પર્યાયની અપેક્ષાએ અનન્તગણા થાય છે.
આ બધી ચીજો પાંચ હરિવર્ષ અને પાંચ રમ્યક ક્ષેત્રમાં તેનાથી પણ અનન્તગણી વધારે થાય છે અને દેવકુફ તથા ઉત્તરકુરૂમા તેનાથી પણ અનન્તગણી વધારે થાય છે. આ રીતે આ અકસ્મભૂમક મનુષ્યની પ્રરૂપણ થઈ છે. તે સૂ. ૩૬
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
