________________
३२०
प्रज्ञापनास्त्रे प्रत्येकं द्विविधानि, तद्यथा-कानिचित् 'विंटबद्धा य'-वृन्तबद्धानि च अतिमुक्तक प्रभृतीनि, कानिचित्तु 'नालबद्धा य-नालबद्धानि-जातिपुष्पप्रभृतीनि, अत्रैतेषां मध्ये कानिचित् पत्रादिगत जीवापेक्षया-'संखिज्ज'-संख्येयजीवानि भवन्ति, कानिचितु 'असंखिज्जा'-असंख्येयजीवानि कानिचत्तु 'बोद्धव्या'-बोद्धयानि 'अगंतजीवा य' अनन्तजीवानि च, तानि च यथाऽऽगममवसेयानि, अत्रैव कञ्चिद् विशेषमाह-'जे केइ नालिया बद्धा पुप्फा संखिज्जजीविया भणिया। निहुया अर्णतजीवा जे यावण्णे तहाविहा॥८३।। 'जे केइ'-यानि कानिचित् 'नालियाबद्धा'-नालिकाबद्धानि 'पुप्फा'-पुष्पाणि जात्यादिगतानि भवन्ति, तानि सर्वाण्यपि 'संखिज्जजीविया' संख्यातनीवकानि 'मणिया' भणितानि तीर्थकरगणधरैः, 'निहुया'-स्निहुकानि-स्नुही-स्निहू पुष्पाणि 'थूअर' इतिभाषाप्रसिद्धानि, पुनः 'अणंतजीवा' अनन्तजीवानि भणितानि 'जे यावन्ने तहाविहा'-यान्यपि चान्यानि स्निह पुष्पसदृशानि पुष्पाणि भवन्ति, तान्यपि तथाविधानि-अनन्तजीवात्मकानि ज्ञातव्यानि 'पउमुप्प लिणीकंदे अंतरकंदे तहेव झिल्ली य । एए अणंतजीवा एगो जीवो बिसमुणाले' ॥८४॥ 'पउमुप्पलिणी (जल से उत्पन्न होने वाले कमल आदिके), स्थलज (कोरंट आदि स्थल में उत्पन्न होने वाले), इन दोनों प्रकार के पुष्पों के भी दो-दो भेद हैं-कोई-कोई वृन्तबद्ध और कोई-कोई नालबद्ध होते हैं । अतिमुक्तक आदि वृन्तबद्ध और जाई के फूल आदि नालबद्ध होते हैं। इन पुष्पों में से पत्रगत जीवों की अपेक्षा कोई-कोई संख्यात जीवों पाले, कोई-कोई असंख्यात जीवों वाले होते हैं और कोई-कोई अनन्त जीवों वाले भी होते हैं । आगम के अनुसार उन्हें समझलेना चाहिए।
इसी विषय में कुछ विशेषता और बतलाते हैं-जो जाई आदि के पुष्प नालबद्ध होते हैं, वे सभी संख्यात जीवों वाले कहे गए हैं। मगर स्नुही अर्थात् थूअर का पुष्प अनन्त जीवों चाला होता है, પણ બબ્બે ભેદ છે. કોઈ કઈ તે વૃતબદ્ધ અને કઈ કઈ નાલ બદ્ધ હોય છે. અતિમુક્ત વૃતબદ્ધ અને જાઈના કુલ વિગેરે નાલ બદ્ધ હોય છે. આ પુપિ માંથી પત્ર ગત જીની અપેક્ષાએ કઈ કઈ અસંખ્યાત જી વાળા તે કઈ કઈ સંખ્યાત જી વાળાં હોય છે. અને કઈ કઈ અનન્ત જે વાળ પણ હોય છે. આગમના કથન અનુસાર તેમને સમજી લેવાં જોઈએ.
આ વિષયમાં કાંઈક વિશેષતા બતાવે છે-જે જાઈ વિગેરેના પુપ નાલ બદ્ધ હોય છે તે બધા સંખ્યાત વાળા કહેવાય છે. પરંતુ સ્તુહી અર્થાત્ યૂઅર (ર) ના પુપ અનન્ત જીવાળાં હોય છે. એમ કહેવું છે. આ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
