________________
२६०
प्रज्ञापनासले सन्ति, ते चापि यथायथं स्वयमूहनीयाः, 'जाउलगमील परिलीगयमारिणि कुब्धकारिया भंडा। जीवर केयइ तह गंज पाडलादासि अंकोले ॥२२॥' जातुलकमीलपरिली-गजमारिणी-कुर्वकारिका, भण्डाः । जीवकी-केतकी तथा गजः, पाटला, दासी, अङ्कोल्लः, एतेषु च केचन पाटलाप्रभृतयो गुच्छकपदवाच्याः प्रसिद्धा एव सन्ति 'गुलाव' इति भाषा प्रसिद्धस्यैव पाटलापदेन व्यवह्रियमाणलात्, ये तु जातुलकप्रभृतयो गुच्छपदवाच्या सन्ति तेऽपि देशविशेषे प्रसिद्धाः स्वयमुन्नेयाः, एवमेव-'जे यावन्नातहप्पगारा' ये चाप्यन्ये, तथाप्रकाराः एवं विधा उपलभ्यन्ते, तेऽपि सर्वे गुच्छपदेन व्यवहर्तव्याः, प्रकृतं गुच्छमुपसंहरनाह'से तं गुच्छा' ते एते-पूर्वोक्ताः-वृन्ताकी प्रभृति-अकोल्लान्ताः एकपञ्चाशदूमेदाः गुच्छाः प्रज्ञप्ताः, अत्रेदं बोध्यम्-वृक्षादिषु यस्यैकत्र नाम गृहीत्या परत्रापि तन्नाम ग्रहणं कृतं तत्र तदन्यो भिन्न जातीयस्तत्सदृशनामधेयोऽवसेयः, एक___ जातुलक, मील, परिली, गजमारिणी, कुर्वकारिका, भण्डा, जीयकी, केतकी, गंज, पाटल, दासी, अंकोल्ल, इनमें से भो पाटल
आदि कई प्रसिद्ध हैं । भाषा में जिसे गुलाब कहते हैं उसी को यहां 'पाटल' शब्द से कहा गया है । जातुलक आदि देशविशेष में सिद्ध हैं, उन्हें यथायोग्य रीति से समझलेना चाहिए। ____ इन पूर्वोक्त के सिवाय इसी प्रकार की अन्य जो वनस्पतियां है उन्हें भी 'गुच्छ' ही कहना चाहिए। अय गुच्छ प्ररूपणा का उपसंहार करते हैं-वृन्ताकी से लेकर अंकोल्ल पर्यन्त जो इक्यावन नाम निर्देश किये हैं, उन्हें गुच्छ कहना चाहिए। ___यहां एक बात ध्यान में रखनी चाहिए । यह यह कि वृक्ष आदि में एक जगह जिसके नाम का उल्लेख कर दिया गया है, उसका यदि दूसरी जगह भी नाम हो तो उसे उससे भिन्न जातिय, किन्तु समान नाम वाली, वनस्पति समझना चाहिए अथवा ऐसा समझना चाहिए
andez, भीस, परिसी, भारिणी, सु२ि४, म018ी. ती, ગજ, પાટલ, દાસી, અંકેલ, એમાં પણ પાટલ વિગેરે કંઈ પ્રસિદ્ધ છે, તેઓને સમજી લેવાં જોઈએ. ભાષામાં જેને ગુલાબ કહે છે. તેને જ અત્રે પાટલ શબ્દથી કહેલ છે. જાતુલક વિગેરે દેશ વિશેષમાં પ્રસિદ્ધ છે. તેઓને જાણી લેવા જોઈએ.
આ પૂર્વોક્ત સિવાય આવીજ જાતની બીજી જે વનસ્પતિ હોય તેઓને પણ ગુચ્છ સમજવા જોઈએ.
અહીં એક વાત ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ તે એ છે કે વૃક્ષ આદિમાં એક જગ્યાએ કેઇના નામનો ઉલ્લેખ કરી દેવાયા હોય તેનું ફરી બીજી જગ્યાએ નામ હેય તે તેને તેનાથી ભિન્નજાતિના તથા સમાન નામ વાળી વનસ્પતિ સમજવી જોઈએ.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
