________________
२३२
प्रज्ञापनासूत्रे
'तं जहा - मुहुमते ऊकाइया य, बायरते ऊकाइया य' तद्यथा-सूक्ष्मतेजस्कायिकाश्च, बादर तेजस्कायिकाथ, 'से किं तं सुहुमते ऊकाइया ?' 'से' - अथ 'किं तं' के ते कतिविधा इत्यर्थः, 'मुहमतेऊकाइया ?' सुक्ष्मतेजस्कायिकाः प्रज्ञप्ताः ? भगवानाह - 'सुहुमते ऊकाइया दुविहा पण्णत्ता' सूक्ष्मतेजस्कायिकाः द्विविधाः द्विप्रकारकाः प्रज्ञप्ताः-उक्ताः, 'तं जहा - ' पज्जत्तग मुहुमते उकाइया य, अपज्जत्तगमुहुमते काइया य' तद्यथा - पर्याप्तसूक्ष्मतेजस्कायिकाच, अपर्याप्तक सूक्ष्मतेजस्कायिकाश्च । प्रकृतमुपसंहरन्नाह - ' से तं मुहुमतेऊ काइया' ते एते पूर्वोक्ताः सूक्ष्मतेजस्कायिकाः प्रज्ञप्ताः, 'से किं तं बादरतेऊकाइया ?' 'से' अथ 'किं तं' के ते - कतिविधाः, बादरतेजस्कायिकाः-स्थूलतेजस्कायिकाः प्रज्ञप्ताः ? भगवानाह - 'वायर ऊकाइया अणेगविहा पण्णत्ता' वादरतेजस्कायिकाः अनेकविधाः नाना प्रकारकाः प्रज्ञप्ताः, 'तं जहा - इंगाले, जाला, मुम्मुरे, अच्ची, अलाए, सुद्धागणी, उक्का, विज्जू असणी, णिग्धाए, संघरिससमुट्ठिए, सूरकंतमणिणिस्सिए' तं जहा' - तद्यथा - 'इंगाले ' - अङ्गारः, -निर्धू' मोऽग्निः, 'जाला' ज्यालाजाज्वल्यमान खदिरादि ज्वाला, अग्नि-सम्बद्धा दीपशिखा था, 'मुम्मुरे' मुर्मुरः शुष्कपत्रादौ भस्ममिश्रिताग्निकणरूपः, अच्ची' - अर्चि - अनलाप्रतिबद्धा ज्याला, तेजस्कायिक और बादरतेजस्कायिक । पुनः प्रश्न हुआ कि सूक्ष्म तेजस्कायिक जीव कितने प्रकार के हैं ? भगवान् ने उत्तर दिया- सूक्ष्म तेजस्कायिक जीव दो प्रकार के हैं-पर्याप्त और अपर्याप्त । यह सूक्ष्म तेजस्कायिकों की प्ररूपणा हुई ।
बादरतेजस्कायिक कितने प्रकार के हैं ? भगवान् ने कहा- बादर तेजस्कायिक जीव अनेक प्रकार के हैं । वे इस प्रकार हैं- अंगार अर्थात् धूमरहित अग्नि, ज्वाला - जलती हुई खदिर आदि की ज्वाला, अथवा अग्नि से जुडी हुई दीपक की शिखा, मुर्मुर-भस्म में मिले हुए बारीक શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે—તેજસ્કાયિક જીવ બે પ્રકારના કહ્યા છે તેઓ આ પ્રકારે છે–સૂક્ષ્મ તેજસ્કાયિક અને બાદર તેજસ્કાયિક;
પુનઃ પ્રશ્ન પૂછયે કે સૂક્ષ્મ તેજસ્કાયિક જીવ કેટલા પ્રકારના છે? શ્રી ભગવાને ઉત્તર આપ્યા—સૂમ તેજસ્કાયિક જીવ એ પ્રકારના છે પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત, આ સૂક્ષ્મ તેજસ્કાયિકેની પ્રરૂપણા થઈ.
માદર તેજસ્કાયિક કેટલા પ્રકારના છે ?
શ્રી ભગવાને કહ્યું આદર તેજસ્કાયિક જીવ અનેક પ્રકારના છે તે આ રીતે છે-અંગારા (ધૂમાડા વગરના અગ્નિ) જવાલા મળતા ખેર વિગેરેની ઝાળ અગરતો મળતી દીપકની જ્યાત, મુર-રાખમાં મળેલા ખરીક અગ્નિ કા
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
