________________
१०६
प्रज्ञापनासूत्रे 'लुक्खफासपरिणया वि'- रूक्षस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति इत्येवं मधुररसस्य स्परौंः सहाष्टौ विकल्पान् प्रतिपाद्य तस्यैव संस्थानैः सह पश्च विकल्पानाह-संठाणओ' परिमंडलसंस्थाणपरिणया वि, वसंठाणपरिणया वि, तंससंठाणपरिणया वि, चउरंससंठाणपरिणया वि, आययसंठाणपरिणया वि-ये स्कन्धादयो रसतो मधुररसपरिणता स्तेषां मध्ये केचन-'संठाणओ' - संस्थानतः, 'परिमंडलसंठाणपरिणया वि' परिमण्डलसंस्थानपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'वट्टसंठाणपरिणया वि'-वृत्तसंस्थानपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'तंससंठाणपरिणया वि'व्यस्रसंस्थानपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'चउरंससंठाणपरिणया वि'-चतुरस्त्रसंस्थानपरिणता अपि भवन्ति, केचन 'आययसंठाणपरिणया वि'-आयतसंस्थान परिणता अपि भवन्ति, इत्येवं मधुररसपरिणतानां संस्थानैः सह पञ्च विकल्पाः, वर्णादिभिः सर्वै संमेलने तु विंशति विकल्पा भवन्ति पूर्वोक्तरसपश्चक संयोगेतु भङ्गक शतं १०० भवति, ॥सू० (सू०७॥) स्पर्श वाले, कोई रूक्ष स्पर्श वाले भी होते हैं । इस प्रकार स्पर्श की अपेक्षा मधुररसवाले पुद्गल आठ प्रकार के हैं। __ मधुररस वाले पुद्गल संस्थान से पांच प्रकार के होते हैं, जैसे-जो पुद्गल मधुररसपरिणत हैं, उनमें कोई परिमंडलसंस्थान वाले, कोई वृत्तसंस्थान बाले, कोई त्रिकोणसंस्थान वाले, कोई समचौरससंस्थान वाले और कोई आयतसंस्थान वाले होते हैं। यों मधुरस परिणत पुद्गल संस्थान की अपेक्षा पांच प्रकार के और वर्ण, गंध, स्पर्श तथा संस्थान की अपेक्षा २० प्रकार के हैं।
इस तरह पांचों रसवाले पुद्गलों के बीस-वीस भेद मिलाने से कुल सौ भेद रस की अपेक्षा से होते हैं ॥७॥ રૂક્ષ સ્પર્શવાળાં પણ હોય છે. આ રીતે સ્પર્શની અપેક્ષાએ મધુર રસવાળાં પુદ્ગલે આઠ પ્રકારના છે.
મધુર રસવાળાં પુદ્ગલે સંસ્થાનથી પાંચ પ્રકારના બને છે, જેમકે જે પુદ્ગલ મધુર રસ પરિણુત છે. તેમાં કઈ પરિમંડલ સંસ્થાનવાળાં, કઈ વૃત્ત સંસ્થાનવાળાં, કેઈ ત્રિકેણ સંસ્થાનવાળાં, કેઈ સમરસ સંસ્થાનવાળાં અને કેઈ આયત સંસ્થાનવાળાં હોય છે. એમ મધુર રસ પરિણત યુગલ સંસ્થાનની અપેક્ષાએ પાંચ પ્રકારના અને વર્ણ, ગંધ, સ્પેશ સંસ્થાનની અપેક્ષાએ ૨૦ પ્રકારે છે.
આ રીતે પચે રસવાળા પુગલના ૨૦ વીસ-વીસ ભેદ મળવાથી કુલ ૧૦૦ સે ભેદ રસની અપેક્ષાએ બને છે. એ સૂ. ૭ છે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
