________________
१००
प्रज्ञापनासूत्रे
3
5
लोहियवण्णपरिणया वि, हालिदवण्णपरिणया वि, सुविकल्लवण्णपरिणया वि, 'जे' ये स्कान्धादयः 'रसओ' रसतः ' कसायरसपरिणया' - कषायरस - परिणता भवन्ति ते वण्णओ' ते वर्णतः - तेषां मध्ये केचन वर्णापेक्षया 'कालवण परिणया वि' कृष्णवर्णपरिणता अपि भवन्ति केचन 'णीलवण्णपरिणया वि' नीलवर्णपरिणता अपि भवन्ति केचन - 'लोहियवण्णपरिणया वि' लोहितवर्णपरिणता अपि भवन्ति केचन - 'हालिदवण्णपरिणया वि' - हारिद्रवर्णपरिणता अपि भवन्ति केचन - 'सुकिल्लवण्णपरिणया वि' शुक्लवर्णपरिणता अपि भवन्ति, इत्येवं कषायरसस्य वर्णैः सह पश्चविरल्पाः अथ तस्यैव गन्धेन सह द्वौ विकल्पवाह - 'गंधओ 'सुभिगंधपरिणया वि' दुब्मिगंघपरिणया वि, ये स्कन्धादयः कपायरसपरिणता स्तेषां मध्ये केचन - 'गंधओ' - गन्धतः, 'सुभगंघ परिणया वि' - सुरभिगन्धपरिणता अपि भवन्ति केचन - 'दुब्भिगंधपरिणया वि' - दुरभिगन्धपरिणता अपि भवन्ति, इत्येवं द्वौ विकल्पौ भवतः । मन वाले हैं, उनमें से कोई वर्ण की अपेक्षा कालेवर्णवाले होते हैं, कोई नीलवर्ण वाले होते हैं, कोई लालवर्णवाले होते हैं, कोई पीलेवर्ण वाले होते हैं, और कोई श्वेतवर्णवाले होते हैं । इस प्रकार कषाय रस के साथ पाँच वर्णों का योग करने से पांच विकल्प होते हैं ।
अब गंध के साथ कषायरस वाले पुगलों का योग करने पर जो दो विकल्प होते हैं, उन्हें कहते हैं जो कषायरस परिणमन वाले पुद्गल हैं, उनमें से कोई गंध की अपेक्षा सुगंधपरिणाम वाले और कोई दुर्गन्ध परिणामवाले होते हैं। इस प्रकार उनके दो विकल्प हुए।
कषायरसपरिणत पुलों के स्पर्श के साथ आठ विकल्प होते हैं, सो कहते हैं - जो पुद्गल रस की अपेक्षा कषायरस परिणमन वाले हैं,
છે. તેમાંથી કઇ વર્ણની અપેક્ષાએ કાળા રંગના હોય છે. કાઇ વાદળી હાય છે. કાઈ લાલ રંગના હાય છે, કાઇ પીળા રંગના હેષ છે. કાઈ સફેદ રંગના હૈાય છે. આ રીતે કષાય રસની સાથે પાંચ રંગાના મેળ કરવાથી પાંચ વિકલ્પ અને છે.
હવે ગંધની સાથે કષાય રસવાળાં પુદ્ગલે જોડવાથી જે એ વિકલ્પ અને છે. તેઓને સમજાવે છે—જે કષાય રસવાળાં પુદ્ગલ છે તેઓમાંથી કાઇ ગંધની અપેક્ષાએ સુગંધ પરિણામવાળાં અને કોઇ દુધ પરિણામ વાળાં હોય છે. એ રીતે તેના બે વિìા થયા.
કષાય રસ પરિણામી પુદ્ગલાના સ્પર્શની સાથે આ વિકલ્પો અને છે, જે પુદૂગલા રસની અપેક્ષાએ કષાક રસ પરિણામવાળાં છે. તેએમાંથી કઈ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
