________________
प्रज्ञापनासूत्रे कृष्णवर्णपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'णीलवण्णपरिणया वि'-नीलवर्णपरिणता अपि भवन्ति, केचन–'लोहियवण्णपरिणया वि' लोहितवर्णपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'हालिदवण्णपरिणया वि-हारिद्रवर्णपरिणता अपि भवन्ति, के चन-'मुकिल्लवण्णपरिणया वि'-शुक्लवर्णपरिणता अपि भवन्ति, तदेवं दुरभिगन्धस्य वर्णैः सह पञ्च भङ्गा सञ्जाताः, अथ तस्यैव रसैः सह पञ्च भङ्गानाह'रसओ तित्तरसपरिणया वि, कडुयरसपरिणया वि, फसायरसपरिणया वि, अंबिलरसपरिणया वि, महुररसपरिणया वि' ये स्कन्धादयो गन्धतो दुरभिगन्धपरिणता स्तेषां मध्ये केचन-'रसओ'-रसतः-रसापेक्षया, 'तित्तरसपरिणया वि' तिक्तरसपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'कडुयरसपरिणया वि'-कटुकरसपरिणता अपि भवन्ति, केचन - कसायरसपरिणया वि'-कषायरसपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'महुररसपरिणया वि'-मधुररसपरिणता अपि भवन्ति, तदेवं रसैः सह दुरभिगन्धस्य पञ्च भङ्गा सम्पन्नाः, अथ तस्यैव स्पर्शः सह अष्टौ भङ्गानाह-'फासओ कक्कड फासपरिणया वि, मउयफासपरिणया वि, गुरुयफासपरिणमन वाले भी होते हैं, कोई लोहित वर्ण परिणमन वाले भी होते हैं, कोई पीत वर्ण परिणमन वाले भी होते हैं और कोई शुक्ल वर्ण परिणमन वाले भी होते हैं। इस प्रकार वर्गों के साथ दुरभिगंध को लेकर पांच भंग होते हैं। ___अब दुरभिगंध के साथ पांच रसों की अपेक्षा से पांच भंग कहते हैं-जो पुदगल गंध से दुर्गध वाले होते हैं उनमें से कोई-कोई रस की अपेक्षा तिक्तरस परिणत होता हैं, कोई कटुकरस परिणत होते हैं, कोई कषायरस परिगत होते हैं, कोई अम्लरस परिणत होते हैं और कोई मधुररस परिणत भी होते हैं । इस प्रकार दुरभिगंधवाले पुदगलों के पांच रसों के योग से पांच भंग हो जाते हैं। હોય છે, કોઈ લાલ રંગના પરિણામ વાળા હોય છે. કોઈ પીળા રંગના પરિ ણામવાળા પણ હોય છે અને કોઈ સફેદ રંગના પરિણામવાળા હોય છે, આ રીતે રંગેની સાથે દુરભિ ગંધને લઈને પાંચ ભંગ બને છે.
હવે દુરભિ ગંધની સાથે પાંચ રસેની અપેક્ષાએ પાંચ ભંગ બતાવે છે જે પુદ્ગલે ગધે દુર્ગન્ધ વાળા હોય છે, તેમાંથી કોઈ રસની અપેક્ષાએ તિકતરસ પરિણામી હોય છે, કોઈ કડવા રસના પરિણામવાળાં હોય છે, કોઈ કોઈ કષાય રસ પરિણામી હોય છે, કોઈ ખાટા રસના પરિણામવાળાં હોય છે, અને કોઈ મધુર રસ પરિણામ વાળાં હોય છે, એજ રીતે દુરભિ ગંધવાળાં પુદગલનાં પાંચ રસના વેગથી પાંચ ભંગ બની જાય છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
