________________
१००४
प्रज्ञापनासूत्रे तत्वेन सामान्य केवलिनां हीनप्रमाणानामपि सिद्धिसद्भावेन, सामान्यसिद्धापेक्षयैव उक्तावगाहनामानस्य प्ररूपितत्वेन दोषाभावात् ॥१५५।। सम्प्रति जघन्यावगाहनामाह-'एगा य होइ रयणी अटेव य अंगुलाई साहिया। एसा खलु सिद्धाणं जहन्न ओगाहणा भणिया' ॥ एका च रनिः अष्टौ चागुलानि साधिकानी, एषा खलु सिद्धानां जघन्यावगाहना भणिता ॥ साच कूर्मापुत्रादीनां द्विहस्तानाम् विज्ञेया, तथाचोक्तं भाष्यकृता-'जेट्ठा य पंच धणुसय तणुस्स मज्झा य सत्तहत्यस्स । देह तिभागहीणा जहणिया जा बिहत्थस्स ॥१॥ सत्तूसियएमु सिद्धी जहण्णओ कहमिहं वि हत्थेसु ? । सा किर तित्थयरेसु सेसाणं सिज्झमाणाणं ॥२॥ अवगाहना वाले जीवों की जो सिद्धि कही गई है, वह तीर्थंकर की अपेक्षा से ही समझना चाहिए, अर्थात् तीर्थंकरों की जघन्य अवगाहना सात हाथ की होती है । सामान्य केवली तो इससे कम अवगा हना वाले भी सिद्ध होते हैं । ऊपर जो अवगाहना कही गई है, यह सामान्य की अपेक्षा से ही है-तीर्थंकरों की अपेक्षा से नहीं। ___ अब जघन्य अवगाहना बतलाते हैं-एक हाथ और आठ अंगुल की सिद्धों की जघन्य अवगाहना कही गई है। यह जघन्य अवगाहना कूर्मापुत्र आदि की समझना चाहिए, जिनके शरीर की अवगाहना दो हाथ की होती है । भाष्यकार ने कहा है-उत्कृष्ट अवगाहना पांच सौ धनुष वालों की अपेक्षा से, मध्यम अवगाहना सात हाथ के शरीर वालों की अपेक्षा से और जघन्य अवगाहना दो हाथ के शरीर वालों की अपेक्षा से कही गई है, जो उनके शरीर से त्रिभागन्यून होती है ॥१॥
સમાધાન–સાત હાથની અવગાહના વાળા જીવોની જે સિદ્ધિ કહેલી છે તે તીર્થકરની અપેક્ષાએ જ સમજવી જોઈએ. અર્થાત્ તીર્થકરેની જઘન્ય અવગાહના સાત હાથની હોય છે. સામાન્ય કેવળી તે તેનાથી ઓછી અવગાહના વાળ પણ સિદ્ધ થાય છે. ઊપર જે અવગાહના કહેવાણી છે, તે સામાન્યની અપેક્ષાએ જ છે-તીર્થકરોની અપેક્ષાએ નહીં
હવે જઘન્ય અવગાહના બતાવે છે–એક હાથ અને આઠ આંગળની સિદ્ધોની જઘન્ય અવગાહના કહેવાયું છે. આ જઘન્ય અવગાહના કુર્મા પુત્ર આદિની સમજવી જોઈએ. જેઓના શરીરની અવગાહના બે હાથની હોય છે, ભાષ્યકારે કહ્યું છે ઉત્કૃષ્ટ અવગાહના પાંચસો ધનુષવાળાઓની અપેક્ષાથી; મધ્યમ અવગાહના બે હાથના શરીરવાળાઓની અપેક્ષાથી કહેલી છે, જે તેમના શરીરથી વિભાગ ન્યુન હોય છે. ૧ છે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
