________________
८९०
जीवाभिगमसूत्र महर्द्धिकौ यावत् परिवसतः । एतदन्तमेकं प्रकरणम् उक्तश्च
"जंबुदीवे लवणे धायइ कालोय पुक्खरे वरुणे।
खीर धय खोद नंदी, अरुणवरे कुंडले रुयगे ॥१॥ छाया-जम्बूद्वीपो लवणो धातकी कालोदः पुष्करो वरुणः ।
क्षीर घृत क्षोद नन्दी, अरुणवरः कुण्डलो रुचकः ॥१॥
अतः परं-शंखध्वजकलशश्रीवत्सादिशुभनामानः सर्वेऽपि द्वीपसमुद्रा स्त्रिकरके इस प्रकार से लिखा गया है
'जबूदीवे लवणे, धायइकालोय पुक्खरे वरुणे०,
खीरघय खोयनंदी अरुणवरे कुंडले रुयगे ॥१॥ तात्पर्य यही है कि पहिला जम्बूद्वीप है इसको घेरे हुए लवणसमुद्र है लवण को घेरे हुए धातकी खण्ड है, धातकीखण्ड को घेरे हुए कालोद समुद्र है कालोदसमुद्र को चारों ओर से घेरे हुए पुष्करवरद्वीप है. पुष्करवरद्वीप को चारों ओर से घेरे हुए वरुणसमुद्र है वरुणसमुद्र को घेरे हुए क्षीरवरद्वीप है क्षीरवरद्वीप को घेरे हुए घृतोदधिसमुद्र है-घृतोदधि को घेरे हुए क्षोदोदकद्वीप है क्षोदोदकद्वीप को घेरे हुए नंदीश्वरद्वीप है इत्यादि रूप से रुचक तक यह कथन जानना चाहिये । 'अरुणसमुद्र से लेकर त्रि प्रत्यवतार हुआ है इन द्वीप समुद्रों के बाद लोक में जो शङ्ख, ध्वज, कलश श्रीवत्स आदि शुभ नाम है પ્રમાણે કહેવામાં આવેલ છે. _ 'जंबू द्दीवे, लवणे धावइ, कालोय, पुक्खरे वरुणे० ।
खीर घयखोयनंदी अरुणवरे कुडले रुयगे ॥१॥
આનું તાત્પર્ય એ જ છે કે-પહેલે જંબુદ્વીપ છે, તેને ઘેરીને લવણ સમુદ્ર આવેલ છે, લવણ સમુદ્રને ચારે બાજુથી ઘેરીને ધાતકીખંડ આવેલ છે. ધાતકીખંડને ચારે બાજુએ ઘેરીને કાલેદ સમુદ્ર આવેલ છે. કાલેદ સમુદ્રને ચારે બાજુથી ઘેરીને પુષ્કરવર નામને દ્વીપ આવેલ છે, પુષ્કરવર દ્વીપને ચારે બાજુથી ઘેરીને વરૂણસમુદ્ર આવેલ છે. વરૂણસમુદ્રને ઘેરીને ક્ષીરવર દ્વીપ આવેલ છે. ક્ષીરવર દ્વીપને ઘેરીને વૃદધિ સમુદ્ર આવેલ છે. વૃતદધિસમુદ્રને ઘેરીને દેદક દ્વીપ આવેલ છે. દેદક દ્વીપને ઘેરીને નંદીશ્વર દ્વીપ આવેલ છે. વિગેરે પ્રકારથી રૂચક દ્વીપ સુધી આ કથન કહી લેવું જોઈએ. અરૂણ સમુદ્રથી લઈને ત્રિપ્રત્યવતાર થયેલ છે. આ સઘળા દ્વીપ અને સમુદ્રના પછી લેકમાં જે શંખ, વજા, કલશ, શ્રીવત્સ, વિગેરે શુભ નામે છે, એ નામેવાળા દ્વીપ
જીવાભિગમસૂત્ર
