________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र. ३. उ. ३ सू. ९५ धातकीखण्ड निरूपणम्
६८५
भन्तः - ३ ? गौतम ! द्वादशचन्द्रा अप्रभासन्त वा - ३ एवं चतुर्विंशतिः शशिख्योः नक्षत्रशतानि त्रीणि च षट्टत्रिंशानि एकं च ग्रहसहस्रं षट्पञ्चाशदधिकं धातकीखण्डे ? अष्टावेव शतसहस्राणि त्रीणि सहस्राणि सप्त च शतानि धातकीखण्डे द्वीपे तारागण कोटिकोटीनाम् - इति अशोभन्त वा ॥ ९५ ॥
टीका- 'लवणसमुदं धायइसंडे नामदीवे वट्टे वलयागारसंठाणसंडिए सव्वओ समता संपरिक्खित्ताणं चिह्न' वृत्तो वर्तुलः वलयाकारसंस्थानेन स्थितः सन् aranीषण्डो नाम द्वीपः सर्वतः समन्तात् - सर्वत्र दिग्विदिक्षु लवणसमुद्रं संपरिक्षिप्य - वसनमिव संपरिवेष्टय खलु तिष्ठति, लवणेन परिवेष्टितजंबुवत् । 'घायइसंडे भंते ! दीवे किं समचक्कवालसंठिए - विसम चक्कवालसंठिए' हे भदन्त ! धातकीखण्डो द्वीपः खलु कि समचक्रवालसंस्थितो-विषमचक्रवालसंस्थितो वा ? भगवानाह - 'गोयमा ! समचक्कवालसंठिए-नो विसमचक्कवालसंठिए' हे गौतम ! समचक्रवालसंस्थित एव नो खलु विषमचक्रवालसंस्थितो धातकीखण्ड: । 'घायइसंडे भंते ! दीवे केवइयं चक्कवाल विक्खंभेणं - केवइयं परिक्खेवेणं पन्नत्ते' हे धातकीखण्ड वर्णन -
'लवणसमुदं धायइसंडे नामं दीवे वट्टे वलयागार संठाण संठिए' टीकार्थ - लवणसमुद्र को धातकीखंड नामका द्वीप जो कि गोल और वलयाकार वाला है चारों ओर से घेर करके स्थित है सो 'घायइसंडे भंते । दीवे किं समचक्कवालसंटिए विसमचकवालसंठिए ?" हे भदन्त ! यह धातकीखंड नामका द्वीप क्या समचक्रवाल वाला है ? या विषमचक्रवाल वाला है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं - 'गोयमा ! समचक्कवाल संठाणसंठिए नो विसमचक्कवाल संठाणसंठिए' हे गौतम ! यह धातकीखंड नामका द्वीप समचक्रवाल वाला है -विषमचक्रवाल वाला नहीं है 'घायइसंडेणं भंते ! दीवे केवतियं चक्कवालविक्खंभेणं ધાતકી ખંડનું વર્ણન
'लवण समुदं धायइखंडे नामं दीवे'
ટીકા-લવણુ સમુદ્રને ધાતકીખડ નામના દ્વીપ કે જે ગાળ અને વલયાऔर वाणी छे ते न्यारे मानुथी घेरीने रहेत छे. 'धायइखंडेणं मंते दीवे किं समचक्कवाल संठिए विसमचक्कवालसंठिए' हे भगवान् मा घातडीखंड नामनो દ્વીપ શું સમચક્રવાલ વાળા છે ? અથવા વિષમ ચક્રવાળ વાળા છે? આ પ્રશ્નના उत्तरभां प्रभुश्री गौतमस्वामीने हे छे - 'गोयमा ! समचकवालसंठाणसंठिए नो विसमचक्कवालसंठाणसंठिए' हे गौतम! या धातट्ठीय नामनो द्वीप समय वासवाणो छे, विषभ यहुवासवाणी नथी 'घायइसंडेण भंते ! दीवे केवतीयं चक्कवाल
જીવાભિગમસૂત્ર