________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३ सू.८३ लवणसमुद्रे जलवृद्धिह्रासनिरूपणम् ५४३ रात्र मध्ये द्विकृतः प्रतिनियते कालविभागे पक्ष मध्ये चतुर्दश्यादि तिथिषु अतिरेकेण ते वाताः तथा जगत्स्वाभाव्यादुदीयन्ते उत्पद्यन्ते धातनामनेकार्यत्वात, ततोऽन्तरा-अहोरात्रमध्ये द्विकृत्वः प्रतिनियते कालविभागे पक्षमध्ये चतुर्दश्यादिषु तिथिषु अतिरेकेण तत उदकमुन्नाम्यते । 'अंतरा वि य ते वाया नो उदीरें ति' अन्तरापि च प्रतिनियतकालविभागादन्यत्र ते वाता:-वायवो नोदीर्यन्ते-नोत्पद्यन्ते तद्भावात् 'अंतरावि य णं से उदगे णो उण्णामिज्जइ' अन्तरापि च प्रतिनियतकालविभागादन्यत्र कालविभागे तदुदकं नो उन्नाम्यते, उन्नामकाऽभावात् । 'एवं खलु गोयमा ! लवणसमुद्दे चाउद्दसट्टमुदिपुण्णमासिणीसु अइरेगं वइ वा हायइ वा' एवं खलु गौतम ! लवणसमुद्रे चतुर्दश्यष्टम्यु. के मध्य में चतुर्दशी आदि तिथिओं में अधिक रूप से वे वायुकायिक जीव वहां उत्पन्न होते तब चतुर्दशी आदि तिथिओं में अधिकरूप से पानी ऊंचा उछलता है और जब प्रतिनियत काल विभाग के सिवाय काल विभाग में वे वायुकायिक जीव वहां उत्पन्न नहीं होते हैं तब प्रतिनियत काल विभाग के सिवाय अन्य काल में जल उछलता नहीं हैं ज्वार भाटा समुद्र में नहीं आता है 'एवं खलु गोयमा ! लवणेणं समुद्दे चाउद्दसटमुद्दिट्टपुण्णमासिणीसु अइरेगं २ वडति वा हायति वा' इस कारण हे गौतम ! लवणसमुद्र में चतुर्दशी, अष्टमी, अमावस्या और पूर्णिमा इन तिथियों में जल की अतिशय वृद्धि होती है
और हानि होती है जब उन्नामक का सद्भाव होता है तब जल वृद्धि और जब उन्नामक का अभाव होता है तब जल वृद्धि का अभाव होता है ऐसा जानना चाहिये ॥ ८३ ॥ ઉંચુ ઉછળે છે. તથા પક્ષની વચમાં ચૌદશ વિગેરે તિથિમાં અધિકપણાથી વાયુકાયિક જીવ ઉત્પન્ન થાય છે. ત્યારે તે તિથિમાં વધારે પ્રમાણમાં ઉંચે ઉછળે છે. અને જ્યારે પ્રતિનિયત કાલ વિભાગ સિવાય એ વાયુકાયિક જીવે ત્યાં ઉત્પન્ન થતા નથી ત્યારે પ્રતિનિયત કાલ વિભાગ શિવાય અન્ય કાળમાં पाणी तु नथी अर्थात् समुद्रमा मरती गावती नथी. 'एवं खलु गोयमा ! लवणेणं समुद्दे चाउद्दसठुसमुट्ठिपुण्णमासिणीसु अइरेगं अइरेगं वड्दति वा हायति વા’ એ કારણથી છે ગૌતમ ! લવસમુદ્રમાં ચૌદશ; આઠમ અમાસ અને પુનમ એ તિથિમાં પાણીની અત્યંત વૃદ્ધિ થાય છે. અને હાનિ થાય છે. જ્યારે ઉનામકને સદભાવ હોય છે, ત્યારે જલ વૃદ્ધિ અને જ્યારે ઉનામકને અભાવ હોય છે, ત્યારે જલવૃદ્ધિને અભાવ થાય છે. તેમ સમજવું. જે ૮૩ છે
જીવાભિગમસૂત્ર