________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.९ सू.१३९ दशविध सं० स० जीवनिरूपणम् १३२३ समयकाः अप्रथमसमयका-असंख्येयगुणाः। प्रथमसमयद्वीन्द्रिया असंख्येयगुणाः, एषां सर्वसंख्ययाऽप्यसंख्यातगुणत्वात् त्रीन्द्रिय चतुरिन्द्रिययोरपि क्रम एष एव । पञ्चन्द्रिय प्रथमाप्रथमयोरल्पबहुत्वं ज्ञातव्यम् । सम्प्रति दशानामल्पबहुत्वम्-'एएसि णं भंते ! पढमसमयएगिदियाणं अपढमसमयएगिदियाणं जाव अपढमसमयपंचिंदियाण य कयरेकयरेहितो.' एतेषां खलु भदन्त ! प्रथमसमयैकेन्द्रियाणामप्रथमसमयैकेन्द्रियाणां प्रथमसमयद्वीन्द्रियाणामप्रथमसमयद्वीन्द्रियाणां प्रथमपढमसमइया' इसी तरह द्वीन्द्रियादिक जीवों के बीच में जो प्रथम समयवर्ती द्वीन्द्रिय जीव हैं वे सबसे कम हैं और इनकी अपेक्षा जो अप्रथम समयवर्ती द्वीन्द्रिय जीव हैं वे 'असंखेज्जगुणा' असंख्यातगुणें अधिक हैं । तेइन्द्रिय जीवों में प्रथम समयवर्ती जो तेइन्द्रिय जीव हैं वे सब से कम हैं और इनकी अपेक्षा जो अप्रथम समयवर्ती ते इन्द्रिय जीव हैं वे असंख्यातगुणें अधिक हैं । चौइन्द्रिय जीवों में जो प्रथम समयवर्ती चौइन्द्रिय जीव हैं वे असंख्यातगुणे अधिक हैं। इसी तरह से पश्चेन्द्रिय जीवों में जो अप्रथम समयवर्ती पंचेन्द्रिय जीव हैं वे सब से कम हैं और अप्रथम समयवर्ती जो पञ्चेन्द्रिय जीव हैं वे असंख्यातगुणें अधिक हैं।
अब इन दशों जीवों का अल्पबहुत्व इस प्रकार से है-'एएसि णं भंते ! पढमसमयएगिदियाणं अपढमसमय एगिदियाणं जाव अपढमसमय पंचिंदियाणं य कयरे०' हे भदन्त ! प्रथमसमय एकेन्द्रिय जीवों के और प्रथमसमयवर्ती एकेन्द्रिय जीवों के यावत् पढमसमया' से प्रमाणे दीन्द्रियाविमा २ प्रथम सभयता दीन्द्रिय જીવ છે તેઓ સૌથી અલ્પ છે. અને તેના કરતાં અપ્રથમ સમયવતી જે બે छद्रियवाणा वा छ, तेसो 'असंखेज्जगुणा' मध्याता धारे छ ! ઈદ્રિયવાળા જેમાં પ્રથમસમયવતી જે ત્રણ ઈદ્રિયવાળા જીવે છે તેઓ સૌથી ઓછા છે. અને તેના કરતાં જે અપ્રથમ સમયવતી ત્રણ ઈદ્રિયવાળા જીવે છે તેઓ અસંખ્યાતગણું વધારે છે. ચાર ઈદ્રિયવાળા જીવમાં જે પ્રથમ સમયવતી જે ચાર ઈદ્રિયવાળા જીવે છે તેઓ અસંખ્યાતગણું વધારે છે. એજ પ્રમાણે પંચેન્દ્રિય માં અપ્રથમ સમયવતી જે પંચેન્દ્રિય જીવ છે, તેઓ સૌથી અલ્પ છે. અને પ્રથમ સમયવર્તી જે પંચેન્દ્રિય જીવ છે તેઓ અસંખ્યાતગણું વધારે છે.
આ દસે પ્રકારના જીવન અલ્પ બહત્વનું કથન 'एएसिणं भंते ! पढमसमयएगि दियाणं अपढमसमयएगि दियाणं जाव अपढमसमय पंचिं'दियाणं कयरे' भगवन् प्रथम सयम मेद्रियाणा
જીવાભિગમસૂત્ર