________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र. ५ सू. १३० सूक्ष्माणां कार्यस्थित्यादिनिरूपणम्
११९३
टीका- 'सुमेणं भंते! मुहुमेति कालओ केवच्चिरं होइ ? गोयमा ! जहन्नेणं अंतो० उक्कोसेणं असंखेज्जं कालं' सूक्ष्मः खलु निगोदोवा भदन्त ! सूक्ष्म इति कालतः कियच्चिरं भवति ? गौतम ! जघन्येनान्तर्मुहूर्त तिष्ठति उत्कर्षेणाऽसंख्येयकालम् 'जाव असंखेज्जा लोया' यावदसंख्येया लोकाः, असंख्येया उत्सर्पिण्यवसर्पिण्यः एषा कालतो मार्गणा क्षेत्रतोऽसंख्येया लोकाः, असंख्येयलोकाकाशानां प्रतिसमय मे कै काकाशप्रदेशापहारे यावता कालेन निर्लेपता तावान्कालोऽसंख्येयकाल: । 'सव्वेसिं पुढवीकालो जाव सुहुम णिओयस्स पुढवीकालो' सर्वेषां सूक्ष्मपृथिव्यादिजीवानां कार्यस्थितिर्जघन्येनान्तर्मुहूर्तम्
टीकार्थ - हे भदन्त ! यह सूक्ष्म जीव सूक्ष्म जीव है इस प्रकार से वह कितने काल तक कहा जा सकता है अर्थात् सूक्ष्म जीव की कायस्थिति कितनी है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते है - 'गोयमा ! जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं असंखेज्जं कालं जाव असंखेज्जा लोया' हे गौतम ! सूक्ष्मजीव की कायस्थिति जघन्य से एक अन्तर्मुहूर्त्त की है और 'उत्कृष्ट से असंख्यात काल और असंख्यातलोक प्रमाण है इस असंख्यात काल में असंख्यात उत्सर्पिणियां और असंख्यात अवसर्पिणियां आ जाती है तथा असंख्यात लोकाकाशों के जितने प्रदेश है उतने प्रदेशों में से प्रतिसमय एक २ प्रदेश वहां से निकालने पर जितने कालों में वे प्रदेश वहां से पूरे निकल आते है उतने काल की इसकी कायस्थिति है इसी का नाम असंख्यात काल है 'सव्वेसि पुढविकाला जाव सुमणिओयस्स पुढविकालो' इसी तरह से समस्त
ટીકાન્તે ભગવન્ ! આ સૂક્ષ્મજીવ સૂક્ષ્મ જીવ છે. એ પ્રમાણે તે કેટલા કાળ પર્યન્ત કહી શકાય છે ? અર્થાત્ સૂક્ષ્મજીવની કાયસ્થિતિ કેટલીછે ? या प्रश्नना उत्तरमां अनुश्री अहे छे - 'गोयमा ! जहणणेणं अतोमुहुत्तं उक्कोसेणं असंखेज्जं कालं जाव असंखेज्जा लोया' हे गौतम! सूक्ष्म लवनी आय સ્થિતિ જઘન્યથી એક અંતર્મુહૂની છે અને ઉત્કૃષ્ટથી અસ`ખ્યાત કાળ અને અસંખ્યાત લેાક પ્રમાણુ છે. આ અસ`ખ્યાતકાળમાં અસંખ્યાત ઉત્સર્પિ ણીયા અસ`ખ્યાત અવસર્પિણીયા આવી જાય છે. તથા અસંખ્યાત લેાકાકાશ ના જેટલા પ્રદેશ છે. એટલા પ્રદેશેામાંથી પ્રતિસમય એક એક પ્રદેશ ત્યાંથી બહાર કાઢવાથી જેટલા કાળમાં તે પ્રદેશે। ત્યાંથી પૂરા નીકળી જાય છે, એટલા अजनी तेभनी अयस्थिति छे. मेनुंभ नाम असं ज्यात अण छे. 'सव्वेसि पुढविकालो जाव सुहुम निओयस्स पुढविक्कालो' खेन प्रमाणे समस्त पृथ्वी जी० १५०
જીવાભિગમસૂત્ર