________________
११७६
जीवाभिगमसूत्रे समानास्थितिस्तथापि वैलक्षण्यम् अपर्याप्तलब्धेरेतावत्काल प्रमाणत्वात् । इति।
पज्जत्तगाणं वाससहस्सा संखा पुढवी दगाणिलतरूण पज्जत्ता। तेऊ राइंदि संखा तसागर सत पुहुत्ताई ॥ वर्षसहस्राणि संख्येयानि पृथिव्युदकानिल तरूणां पर्याप्तानि ।
तेजसो रात्रिंदिवसंख्यानि त्रससागरशत पृथक्त्वानि ॥१॥ इति छाया। 'पज्जतगाण वि सव्वेसिं एवं' पर्याप्तक पृथिव्यादि सर्वेषामपि गाथोक्तमेव तथाहि-पृथिवीकायिकस्य जघन्या भवस्थितिरन्तर्मुहूर्तम् पृथिवीकायिकस्य हि भवस्थिति विंशतिवर्षसहस्राण्युत्कर्षतः ततः कतिपयनिरन्तरपर्याप्तभवमीलने संख्येयानि वर्षसहस्राणि लभ्यन्ते नाधिकम् इति । एवमप्कायिकेऽपि । तेज:जघन्य से भी एक अन्तर्मुहूर्त की है और उत्कृष्ट से भी एक ही अन्तर्मुहूर्त की है परन्तु जघन्य स्थिति के अन्तर्मुहूर्त से यह उत्कृष्ट स्थिति का अन्तर्मुहूर्त्त बडा लिया गया है 'पज्जत्तगाणं-वाससहस्सा संखा पुढविदगाणिलतरुण पज्जत्ता, तेऊराइंदि संखा तससागर सतपुहुत्ताई' पर्याप्त पृथिवीकायिक, पर्याप्त अप्कायिक, पर्याप्त वायुकायिक और पर्याप्त वनस्पतिकायिक इनकी कायस्थिति संख्यात हजार तेजस्कायिक की संख्यात रात दिनों की है और त्रसकायिक की कायस्थिति कुछ अधिक शत सागरोपम पृथक्त्व की है । तात्पर्य इसका ऐसा है कि पृथिवीकायिक की भवस्थिति जघन्य से तो एक अन्तर्मुहर्त की है और उत्कृष्ट से २२ हजार वर्ष की है अब इसमें कतिपय निरन्तर पर्याप्त भवों को मिलाने से कायस्थिति संख्यात हजार वर्षों की हो जाती है इसी तरह से अप्कायिक जीव की भव જીની ભવસ્થિતિ જઘન્યથી એક અંતર્મુહૂર્તની છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી પણ એકજ અંતમુહૂર્તની છે. પરંતુ જઘન્ય સ્થિતિને અંતર્મુહૂર્તથી આ ઉત્કૃષ્ટ स्थितिनु मतभुत मोटु सेवामां आवे छे. 'पज्जत्तगाणं वाससहस्सा संखा पुढविदगाणिलतरुण पज्जत्ता तेऊराइंदि संखा तस सागर सत्तपुहुत्ताई' पर्याप्त પૃથ્વીકાયિક, પર્યાપ્ત અષ્કાયિક, પર્યાપ્ત વાયુકાયિક, અને પર્યાપ્ત વનસ્પતિ કાયિક આ બધાની કાયસ્થિતિ સંખ્યાત હજાર વર્ષની છે. તેજસ્કાયિકની સંખ્યાત રાત દિવસની છે. અને ત્રસકાયિકની કાયસ્થિતિ કંઈક વધારે શત સાગરોપમ પૃથફત્વની છે. આ કથનનું તાત્પર્ય એ છે કે પૃથ્વીકાયિકની ભવ સ્થિતિ જઘન્યથી એક અંતમુહૂર્તની છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી ૨૨ બાવીસ હજાર વર્ષની છે. તેમાં કેટલાક નિરન્તર, પર્યાપ્ત ભવને મેળવી દેવાથી કાયસ્થિતિ સંખ્યાત હજાર વર્ષોની થઈ જાય છે. એ જ પ્રમાણે અષ્કાયિક જીવની ભવસ્થિતિ
જીવાભિગમસૂત્ર
