________________
८२
जीवाभिगमसूत्रे योजनबाहल्यस्य क्षेत्रच्छेदेन छिद्यमानस्य सन्ति द्रव्याणि पूर्वोक्तस्वरूपाणि किम् हे गौतम ! सन्ति । धूमप्रभायाः घनोदधिवलयस्य सत्रिभागसप्तयोजनबाहल्यस्य क्षेत्रच्छेदेन छिद्यमानस्य सन्ति द्रव्याणि पूर्ववत् किम् ? हन्त गौतम ! सन्ति तादृशानि तानि । तमःप्रभायाः घनोदधिवलयस्य विभागोनाष्टयोजन बाहल्यस्य क्षेत्रच्छेदेन छिद्यमानस्य सन्ति द्रव्याणि पूर्ववत् किम् ? हन्त गौतम ! पृथिवी का जो घनोदधि वलय है कि जिसकी मोटाई तिर्यग्बाहल्य की अपेक्षा पूरे सात योजन की है उसके क्षेत्रच्छेद से विभाग करने पर तद्गत द्रव्य क्या पूर्वोक्त रूप वाले अर्थात् वर्ण की अपेक्षा कृष्णादि वर्ण रूप से गंध की अपेक्षा सुरभि दुरभि गन्ध रूप से रस की अपेक्षा तिक्त आदि रस रूप से स्पर्श की अपेक्षा कर्कश आदि स्पर्श रूप से, एवं संस्थान की अपेक्षा परिमंडल आदि संस्थान रूप से परिणत तथा अन्योन्य संबद्धादि विशेषणों से युक्त होते हैं क्या ? उत्तर में प्रभु कहते हैं-हां गौतम ! वे पूर्वोक्त विशेषणों वाले होते हैं। हे भदन्त ! धूमप्रभा पृथिवी का जो घनोदधि वातवलय है कि जिसकी मोटाई तिर्यग्बाहल्य की अपेक्षा योजन के तृतीय भाग सहित सात योजन की है उसके क्षेत्रच्छेद से विभाग करने पर तद्गत द्रव्य क्या पूर्वोक्त विशेषणों वाले होते हैं क्या ? उत्तर में प्रभु कहते हैं- हां गौतम ! वे पूर्वाक्त विशेषणों वाले होते हैं। हे भदन्त ! तमःप्रभा पृथिवी का जो घनोदधि वात वलय है कि जिसकी मोटाई तिर्यग्बाहल्य की अपेक्षा योजन के तृतीय भाग कम आठ योजन की है उसके क्षेत्रच्छेद से ઘનોદધિ વલય છે, કે જેની વિશાળતા તિર્યબાહલ્યની અપેક્ષાથી પૂરા સાત વેજનની છે. તેના ક્ષેત્ર છેદથી વિભાગ કરવાથી તેમાં રહેલ દ્રવ્ય, પૂર્વોક્ત પ્રકારવાળું અર્થાત્ વર્ણની અપેક્ષાથી કાળા વિગેરે વર્ણરૂપે, ગંધની અપેક્ષાથી સુરભિ, દુરભિ ગંધપણાથી, રસની અપેક્ષાથી તીખા વિગેરે રસ પણાથી, સ્પર્શની અપેક્ષાથી કર્કશ વિગેરે સ્પર્શ પણાથી અને સંસ્થાનની અપેક્ષાથી પરિણુત આદિ સંસ્થાન પણથી યુક્ત હોય છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ ગૌતમસ્વામીને કહે છે કે હા ગૌતમ! એ પૂર્વોક્ત વિશેષણોવાળું હોય છે. હે ભગવન ધૂમપ્રભા પૃથ્વીને જે ઘને દધિવાત વલય છે. કે જેની વિશાળતા તિર્યબાહલ્યની અપેક્ષાથી
જનના ત્રીજા ભાગ સહિત સાત જનની છે, તેના ક્ષેત્રછેદથી વિભાગ કરવાથી તેમાં રહેલ દ્રવ્ય, શું પૂર્વોકત વિશેષણવાળું હોય છે? હે ભગવાન તમપ્રભા પૃથ્વીને જે ઘને દધિવાતવલય છે, કે જેની વિશાળતા તિર્યબાહલ્યની
જીવાભિગમસૂત્ર
