________________
८८६
जीवाभिगमसूत्रे 'नंदीय खुटिश पूरिमाय चोत्थीउ सुद्ध गंधारा । उत्तर गंधारा वि य हवई सा पंचमी मुच्छा' ॥१॥ सुहमुतर आयामा छट्टी सा नियमसो उ बोद्धव्वा ।
उत्तरमंदा य तहा हवई सा सत्तमी मुच्छा' ॥२॥ छाया-'नन्दी च क्षुद्रा पूरिमा च चतुर्थी तु शुद्ध गान्धाराः।
उत्तरगान्धारा अपि च भवति सा पश्चमीमूर्छना ॥१॥ सुक्ष्मोत्तराऽऽयामा षष्ठी सा नियमतस्तु बोद्धव्या ।
उत्तरमन्दा च तथा भवति सा सप्तमी मूर्छना' ॥२॥ इत्येवं सप्त विधा मूर्छना, तत्रोच्यते-गान्धारादि स्वरूपा-मोचनेन गीयमाना अतिमधुरा अन्यान्यस्वरविशेषाः, यान् स्वरविशेषान् कुर्वन् आस्तां श्रोतन मछितप्रायान् करोति, किन्तु स्वयमपि मूर्छित इव तान् करोति, यदि वा स्वयमपि साक्षात् मूर्छाकरोतिते, तदूक्तम्-- तात्पर्य ऐसा है कि गान्धार स्वर की सात मूछनाएँ होती है जैसे
'नंदीय खुट्टिमा पूरिमाय, चोस्थिय सुद्धगंधारा । उत्तरगान्धारावि य हवई सा पंचमी मुच्छा ॥१॥ सुहुमुत्तरआयामा छट्ठी सा नियमसो उ बोद्धव्वा।
उत्तरमंदाय तहा हवई सो सत्तमी मुच्छा ॥१॥ नन्दी क्षुद्रा, पूर्णा शुद्धगान्धारा उत्तरगान्धरा सूक्ष्मोत्तर आयामा और उत्तर मन्दा ये सात मूर्च्छनाएँ है ये मूछनाएँ इसलिये सार्थक है कि ये गानेवाले को और सुननेवालों को अन्य अन्य स्वरों से विशिष्ट होकर मूच्छित के जैसा कर देती है तदुक्तम्
___ 'अननसरविसेसं उप्पायंतस्स मुच्छणा भणिया,
कत्तावि मुच्छिओइव कुणए मूच्छेव सोवेति ॥१॥ કથનનું તાત્પર્ય એવું છે કે ગાંધાર સ્વરની સાત મૂચ્છનાઓ હોય છે. જેમકે
'नदीय खुट्टिमा पूरिमाय, चोत्थिय सुद्धगधारा ।
उत्तरगान्धारावि य हवई सा पंचमीमुच्छा' ॥ १ ॥ નંદી, ક્ષુદ્રા, પૂર્ણ શુદ્ધ ગાંધારા ઉત્તર ગાંધારા સૂત્તર આયામાં અને મંદા આ સાત મૂનાઓ છે. આ મૂચ્છનાઓ એ કારણ થી સાર્થક છે કે એ ગાનારાઓને અને સાંભળવાવાળાને બીજા બીજા સ્વરેથી વિશિષ્ટ થઈને મૂચ્છતના જેવા બનાવી દે છે. તેજ કહ્યું છે કે
अन्नन्नसरविसेस उपायंतस्स मुच्छणा भणिया । कत्तावि मुच्छिओ इव कुणए मच्छेव सेोवेति ॥ १ ॥
જીવાભિગમસૂત્ર
