________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र. ३ उ. ३ सू.४९ वानव्यन्तरदेवानां भवनादिकम्
७८३
णं भंते ! उत्तरिल्ला पिसाया देवा परिवसंति?' इत्यादि सर्व प्रश्नोत्तरं दक्षिणात्य पिशाच देववदेव वक्तव्यम्, विशेषत्स्वयं यत्ते मन्दरस्य दक्षिणे परिवसन्ति एते मन्दरस्य उत्तरे परिवसन्ति, पुनश्च तत्र कालनामा पिचाचेन्द्रः पिशाचराजः, अत्र तत्स्थाने महाकालः पिशाचेन्द्रः पिशाचराजः, इति वक्तव्यम्, पर्षद्वक्तव्यताऽपि कालवदेव वाच्येति ।
'एवं निरंतरं जाव गीयजसस्स' एवमनेनैव प्रकारेण निरन्तरम् - अन्तरवर्जितं क्रमेण यावद् गीतयशसः कालमहाकालवत् सर्वा वक्तव्यता पठनीया यावत्पदेन भूतेन्द्रसुरूपप्रतिरूपेतीन्द्र द्वयादारभ्य गीतयशोगन्धर्वेन्द्र गन्धर्वराजपर्यन्तं सर्व वर्णनं दाक्षिणात्य पिशाचेन्द्र कालमहाकालवदेव वाच्यम् । पर्षद्वक्तव्यतापि तत्सदृशेव वाच्या नवरम् - इन्द्रेषु नानात्वं वक्तव्यम् तदाह-गायाद्वयेन
नगरा पन्नत्ता' कहि णं भंते । उत्तरिल्ला पिसाया देवा परिव संति' इत्यादि प्रश्नोत्तर-दक्षिणात्यपिशाचों के जैसा ही है अन्तर इतना ही है कि दाक्षिणात्य पिशाचदेव मेरु के दक्षिण में रहते है और उत्तरदिशा के पिशाचदेव मेरुके उत्तर में रहते है। तथा इनका इन्द्र महाकाल है इस महाकाल की परिषदा की वक्तव्यता भी दक्षिणदिग्वर्त्ती काल की परिषदा के ही जैसी है 'एवं निरंतरं जाव गीयजसस्स' जिस प्रकार से यह दक्षिण दिग्वर्त्ती और उत्तरदिग्वर्त्ती पिशाचों की वक्तव्यता प्रकट की कही गई है, इसी प्रकार की वक्तव्यता भूतों से लेकर गंधर्व देवों के इन्द्र गीतयश तक की है ऐसा जानना चाहिये इस वक्तव्यता में अपने २ इन्द्रों को लेकर ही भिन्नता है । इन्द्रों की भिन्नता दो गाथाओं से इस प्रकार से कही है पिशाचों के इन्द्र काल महाकाल है और भूतों के इन्द्र का नाम सुरूप और प्रतिरूप है अर्थात् पिशायकुमार देवानु पशु समोवु लेहो प्रेम है 'कहि ण' भंते ! उत्तरि लाण पिसायाणं भोमेज्झा नगरा पण्णत्ता, कहि णं भंते उत्तरिल्ला पिसाया देवा परिवसंत' विगेरे प्रश्नोत्तरी दक्षिण दिशाना पिशायकुमारोनी नेभन છે. ફકત ફેરફાર એટલેજ છે કે દક્ષિણ દિશાના પિશાચ દેવ મૈરૂની દક્ષિણમાં રહે છે, અને ઉત્તર દિશાના પિશાચદેવ મેરૂનો ઉત્તર દિશામાં રહે છે. તથા તેમના ઇન્દ્ર મહાકાળ છે. આ મહાકાળની પરિષદાનું કથન પણ દક્ષિણ દિશાના असनी परिषदाना उथन प्रमाणे छे. 'एव' णिरतरं जाव गीयजसस्स' પ્રમાણે આ દક્ષિણ દિશાના તથા ઉત્તર દિશાના પિશાચાનું કથન કહેવામાં આવેલ છે, એજ પ્રમાણેનું કથન ભૂતાથી લઇને ગધવ' દેવાના ઈન્દ્રગીત યશ સુધીનુ છે તેમ સમજવું. આ સઘળા કથનામાં પેાત પેાતના ઇન્દ્રો
જીવાભિગમસૂત્ર
