________________
४१०
जीवाभिगमसूत्रे कुलकोटियोनि प्रमुख शतसहस्राणि प्रज्ञतानि, कति किं प्रमाणकानि जाति कुलकोटिनां योनिप्रमुखानि-योनिप्रवाहानि शतसहस्राणि योनिप्रमुखशतसहस्राणि जाति कुलकोटियोनिप्रमुखशतसहस्राणि भवन्तीति प्रश्नः, भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'बारस जाइकुल कोडी जोणी पमुहसयसहस्सा पन्नत्ता' द्वादश जाति कुलकोटि योनिप्रमुखशतसहस्राणि प्रज्ञप्तानि, तत्र जाति कुल कोटि योनिनामयमर्थ:-जातिरिति तिर्यग्जातिस्तस्याः कुलानि कृमिकीटवृश्चिकादिनि इमानि च कुलानि योनिप्रमुखाणि-तथाहि-एकस्यामेव योनौ अनेकानि कुलानि भवन्ति तथाहि-छगणयोनौ कृमिकुलं कीटकुलं वृश्चिककुल मित्यादि, अथवा-जातिकुलमित्येकपदं-जातिकुलयोन्योश्च परस्परं विशेषः, एकस्यामेव योनौ कुलकोडी योनि कही गई हैं ? इसके उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं-'गोयमा ! बारस जाइ कुलकोडी जोणी पमुहसयसहस्सा पन्नत्ता 'हे गौतम! उनकी बारह लाख योनिप्रमुख कुलकोडी कही गई हैं। जाति कुल कोटि योनियो का अर्थ इस प्रकार से है-जाति से यहां तिर्यग् आदि जाति ली गई है और इस जाति के जो कृमि कीट वृश्चिक आदि जीव हैं वे कुल शब्द से लिये गये हैं। तथा इनकी जो योनि-उत्पत्ति स्थान हैं वे योनि शब्द से लिये गये हैं । एक ही योनि में अनेक कुल होते हैं । जैसे-छगण-गोबर-रूप योनि में कृमिकुल, कीट कुल एवं वृश्चिक कुल आदि होते देखने में आते हैं । अथवा-जातिकुल यह जब एक पद लिया जाता है और योनि अलग पद लिया जाता है तब जाति कुल और योनि इसमें भिन्नता आजाती है क्योंकि एक ही योनि में કેટલા લાખ જાતી કુલકટીની કહી છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે
'गोयमा! बारस जाइ कुलकोडी जोणी पमुहसयसहस्सा पन्नत्ता' हे गौतम ! તેઓની બાર લાખ યોનિપ્રમુખ કુલકટી કહેવામાં આવી છે. જાતી કુલ કેટીને અર્થ આ પ્રમાણે છે. જાતી શબ્દથી અહિયાં તિર્યંમ્ વિગેરે જાતી ગ્રહણ કરવામાં આવી છે. અને જાતીના જે કૃમી, કીડા, વૃશ્ચિક વીછી. વિગેરે જીવે છે, તેઓ કુલ શબ્દથી ગ્રહણ કરવામાં આવ્યા છે. તથા તેઓની જે નિ ઉત્પત્તિસ્થાન છે, તે નિ શબ્દથી ગ્રહણ કરેલ છે. એકજ યોનીમાં અનેક કુલ હોય છે. જેમકે છાણ, રૂપ નિમાં કૃમિકુલ કીટકુલ, અને વૃશ્ચિક કુલ વિગેરે ઉત્પન્ન થતા જોવામાં આવે છે. અથવા જાતિલ એ એક પદ જ્યારે ગ્રહણ કરવામાં આવે છે, અને યોનિ, જુદા પદ રૂપે ગ્રહણ કરવામાં આવે છે, ત્યારે જાતિ કુલ અને યોનિ એમાં જૂદાઈ આવી જાય છે. કેમકે એક જ નિમાં અનેક જાતિ કુલેને સંભવ હોય છે. જેમકે એકજ
જીવાભિગમસૂત્ર
