________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३सू.२४ नैरयिकाणां पुद्गलपरिमाणादिकम् ३६९ पूर्वपरिचितस्य नैरयिकस्य वेदनोपशमनार्थम् । स च वेदनोपशमो देवकृतो मनाक्कालमात्रे एव भवति तत ऊर्ध्व नियमात् क्षेत्रस्वभावजा अन्योन्या वा वेदना प्रवर्त्तते तथा स्वाभाव्यादिति । 'अज्झवसानिमित्तं' अध्यवसाननिमित्तं सम्य. क्त्वोत्पादकाले तत ऊध्र्वंकदाचित्तथाविधविशिष्ट शुभाध्यवसायप्रत्ययं कश्चिन्नैरयिको बाह्यक्षेत्रस्वभावजवेदना सभावेऽपि सातोदयमेवानुभवति, सम्यक्त्वस्योत्पादकाकेहि जात्यन्धस्य चक्षु लाभइव महान् प्रमोदो जायते तदुत्तरअवधिज्ञान से अपने परिचित को नरक में उत्पन्न हुआ जाने तो उस समय में वह देव नरक में अपनी विक्रिया द्वारा पहुंचकर उस नारक की वेदना को उपशमाने के निमित्त उसे उपदेश देता है तो इससे भी उस नारक के लिये थोडी बहुत कुछ समय के लिये शाता मिल जाती है यह देवकृत वेदनोपशमरूप शाता उस जीव को चिरस्थायी रूप से प्राप्त नहीं होती है किन्तु थोडे से समय के लिये ही होती है इसके बाद नियम से उसे क्षेत्र स्वभाव जन्य अथवा दूसरे के द्वारा कृत वेदना होने लगती है। क्योंकि वहां की हालत ही ऐसी है 'अज्झवसाण निमित्तं' जब किसी नारक को सम्यक्त्व-उत्पन्न हो जाता है। तो उसके कारण उस नारक जीव को तथाविध विशिष्ट शुभ अध्य. वसाय निमित्तक सातोदय का ही वहां अनुभव होता है यद्यपि इसके बाह्य क्षेत्र के स्वभाव से जन्य वेदना का सद्भाव रहता है तब उसके भीतर में साता का उदय ही प्रतीत होता है जिस प्रकार जात्यन्ध पुरुष को चक्षु के लाभ से परम प्रमोद होता है उसी प्रकार से इस नारक પરિચિતને નરકમાં ઉત્પન્ન થયેલ જાણે તો તે સમયે તે દેવ ત્યા નરકમાં પિતાની વિક્રિયા દ્વારા પહોંચીને તે નરકની વેદનાને શમાવવા માટે તેને ઉપદેશ આપે તે તેનાથી પણ તે નારક જીવને થોડા સમય માટે પણ થોડી ઘણી કઈક શાતા મળી જાય છે આ દેવકૃત વેદનપશમરૂપ શાતા તે જીવને ચિરસ્થાયી પણાથી પ્રાપ્ત થતી નથી. પરંતુ થોડા સમય માટે જ હોય છે. તે પછી નિયમથી તેને ક્ષેત્ર સ્વભાવજન્ય અથવા એક બીજા દ્વારા કરવામાં मावत वहना थवा वा छे. भ. त्यानी डासत मेवी हाय छे. 'अज्झवसा णनिमित्त न्यारे ना२४ने सभ्य जपन्न 20 तारणथी से નારક જીવને તેવા પ્રકારનું વિશિષ્ટ શુભ અધ્યવસાય નિમિત્તક સાતેદનેજ ત્યાં અનુભવ થાય છે. જો કે તેના બાહ્યક્ષેત્રના સ્વભાવથી થવાવાળી વેદનાને સદૂભાવ રહે છે, ત્યારે તેની અંદર સાતાને ઉદય જ પ્રતીત થાય છે. જેમ કઈ જન્માશ્વ પુરૂષને નેત્રને લાભ થવાથી અત્યંત આનંદ થાય છે એજ
जी० ४७
જીવાભિગમસૂત્ર
